თურქეთის გრანპრი

შუაღამეს გადაცილებული იყო, ბიძაშვილმა რომ მომწერა – “არ გინდა თურქეთში წამოსვლა?”

რატომღაც აქამდე მეგონა რომ ფორმულა ერთის კვირა ჩვენებურ არჩევნებს ემთხვეოდა და წასვლა არც მიფიქრია. თურმე თარიღები ამრევია.

დათოს მივწერე – “წავიდეთ!”

ნახევარ საათში თვითმფრინავის ბილეთი და სასტუმროს ჯავშანი უკვე ჯიბეში მედო.

მერე იყო ორკვირიანი მომქანცველი პერიოდი სამსახურში, სადაც დღე არ დამისვენია – ან სმენაში ვიყავი და ანაც სწავლებაზე. და ამის ფონზე ისე მოვიდა გაფრენის დღე, დიდად ფიქრი მოგზაურობაზე არც კი მიტრიალებდა ტვინში.

უცებ ჩავალაგე პატარა ჩემოდანი და აეროპორტში წასვლამდე საჩუქარიც გავაკეთე – მაგრამ ცდა ჩაფლავდა და ადრესატამდე არც მიაღწია. თუმცა მე უკვე ვეღარაფერს შევცვლიდი. უსაფრთხოების ღვედი გადავიკარი პეგასის არცთუ კომფორტულ ბორტზე და მალე ამწე ძალამ ჰაერშიც აგვაგდო – ბოლოს წელიწადნახევრის წინ ვიმოგზაურე.

გამთენიას უკვე საბიჰა გოკჩენში ვიჯექით. საზღვარზე არც დაუხედავთ ჩემი კოვიდპასპორტისთვის. ტაქსი, ერთი საათი საცობში და სასტუმროში შევლაგდით. ღამენათევზე პირველი რაც ვქენით, რა გასაკვირი, ძილი იყო.

შუადღეს გადაცდა – ცივი, უჟმური, მოღრუბლული ამინდია. გემრიელი სტეიკით გამოვიკეთეთ გუნება. მერე ფეხით ჩავისეირნეთ სულთან აჰმეტის უბნის ქუჩებში და ბოსფორზე ნავის ორსაათიან ტურზე წავედით. ის დღე ასეც მიილია.

გათენდა შაბათი და რისთვისაც ჩამოვედით, ფორმულა ერთის გრანპრი იყო, ერთი 60 კილომეტრის მოშორებით რომ არის ჩვენი უბნიდან ეს ტრეკი. ეს ის იშვიათი შემთხვევა იყო, იმის დროც არ მქონდა წინდაწინ დამეგეგმა იქ როგორ მოვხვდებოდით – თურმე მწარედ სანანებელი გამიხდებოდა ეს ამბავი.

“ტაქსიმზე მიხვალთ, იქიდან შატლს ნახავთ იქ წამსვლელს.” – არასწორად მიგვასწავლეს გზა. დავდივართ ცარიელ ტაქსიმზე, ცრის. ხალხის სიხალვათე ეგრევე ნიშანია, რომ არასწორ ადგილზე მოვხვდით. ინგლისურად კაციშვილი ვერ გვპასუხობს – ფორმულა ერთზე ყველა მხრებს იჩეჩავს.

ვეძებთ შატლები საიდან გადიან. შორია – ერთი 20 კმ უნდა იქამდე მისვლას, დრო უკვე წნეხს ახდენს. პერიოდულად ტაქსის გაჩერებას ვცდილობთ. რუკაზე შეხედავენ სად არის ტრეკი, ყველა უარს გვეუბნება. განწირულები ვეძებთ შატლამდე მისასვლელ გზას. ეგეც გაუგებარია – ხან საით გაგვიშვეს, ხან საით. დრო უაზროდ დაიკარგა.

სამი საათიღა გვრჩება, არცთუ ბევრი.

გალუმპულები უაზროდ მივუყვებით გუგლით ნაჩვენებ გზას – ვიპოვოთ მეტროს ხაზი, რომელიც შატლებამდე მიგვიყვანს. “ბოლო ცდა” – მორიგ ტაქს გავუქნიე ხელი. მობილურით რუკას ვანახებ. სახე დაემანჭა მძღოლს. საფულედან კუპიურებს აძრობს – “შორია, ამიტომ…” 200 ლირას მაჩვენებს. აქამდე კითხვა-კითხვით 1000 ლირასაც კი ითხოვენო, ასე ვიცით. მშვენიერი წინადადებაა!

– “თამამ”! ბედნიერმა დავუქნიე თავი, მაგრამ ავიხედე და სად არიან ჩემი მეგობრები?! – ტანში გამცრა. არ შემოუხედავთ, ალბათ მექანიკურად გააგრძელეს ფეხით გზა და სადღაც ქუჩის კუთხეს მოეფარნენ. სიმწრით დაჭერილი ტაქსი შეიძლება გამექცეს. ბედი ინტერნეტი გვქონდა და სასწრაფოდ მივწერე – “დაბრუნდით”! წუთი და გამოყვეს ქუჩის ბოლოდან თავი – “გვეშველა, წავედით!!”

მძღოლი, არც ის საუბრობს ინგლისურად, რუკას უყურებს. მე მისი თურქული არ ვიცი, მაგრამ, ფაქტია, ვსაუბრობთ. ვიგებთ, რისი თქმა გვინდა:

– “შორია, მე ევროპულ მხარეს ვმუშაობ. 2 ზე უნდა ვიყო აქ და ვერ მოვასწრებ. მაგრამ სხვა ტაქსთან მიგიყვანთ, რომელიც იქ წაგიყვანთ…”

რა არჩევანი გვაქვს?! ოკეი. 50-იან კუპიურას მაჩვენებს, “ამას მე მომცემ, 150-ს იმას” – all good, ვანიშნე.

სადღაც მივღოღავთ საცობებში. მიუჩერა ვიღაც ტაქსს – “არკადაშები არიანო” მეორე მძღოლი ფასზე რომ დაიჭყანა. მაინც დაითანხმა.

გადავლაგდით მეორე ტაქსში. არც იმას ესმის ინგლისური. დაყურებს ნავიგაციას – სამი არჩევანია. მივუხვდი ფიქრს – სწრაფ მარშრუტზე ვუთითებ. “კი მარა აქ თოლები არისო.. დამატებითი გადასახადი..”

შენ დროზე მიგვიყვანე, არაა პრობლემათქო.

ტაქსომეტრზე მითითებს – “მაშინ ამით გადაიხდი” – ყველაფერზე თანახმა ვარ, ოღონდ დროზე მივიდეთ. ისევ კომუნიკაცია გაუჩერებელი, მიუხედავად ენის ბარიერისა – ფაქტია, ვიგებთ რა გვინდა.

ჩქაროსნულ მაგისტრალზე, რა გვიჭირდა, მივქრივართ. მაგრამ აი ბოლო ხუთი კილომეტრი და გაწითლდა ნავიგატორი. პრინციპში რათ გვინდა ნავიგატორს შევხედოთ – ასი მეტრიც და დავდექით. კუს ნაბიჯებით დავიწყეთ წინ გადაღოღება.

დავაგვიანებდით, ვანიშნეთ, ფეხით წავალთთქო. ტაქსომეტრმაც პატიოსნად წინდაწინ შეთანხმებული 150 ლირა დაწერა. დავუტოვე ცოტაც საჩუქრად – ისიც ბედნიერი დარჩა.

ერთ საათიანი ფეხით მარში და ტრეკიც გამოჩნდა. ჩეკპოინტიც გავიარეთ და ამოვისუნთქე, რეზერვად ნახევარი საათიც გვრჩებოდა. ჭამა, ყავა. ტრიბუნაზე ავედით. ცხოვრებაში პირველად, თავს პატივი ვეცით და გრანდსტენდზე ავიღეთ ადგილები – საუკეთესო ხედით სტარტ/ფინიშის და პიტსტოპის ბოქსების, ყველაფერს რომ დაჰყურებ, რაც რამე ხდება მნიშვნელოვანი, შენ ცხვირწინ ვითარდება.

ნახევრად სველ ტრასაზე პილოტები მაინც სლიკებით გამოდიან და პირველსავე მოსახვევში, სადაც ჯერაც წყალი დგას, მანქანის მორჯულებას ცდილობენ – 200 კმ/საათით რომ გადიან და სველზე საჭეც გემრიელად უთამაშებთ.

მერსების ტემპს ვერავინ მიყვა. ლუისმა საუკეთესო დრო დადო, მაგრამ ჯარიმით მე-11 დადგება. ბოტასი და ვერსტაფენი კი სასტარტო გრიდს გაიყოფენ.

ბედნიერები წამოვედით პირველი დღით და თურმე ჯერ სად ხარ. მოსვლა ერთი და უკან წამოსვლა?

შატლებში იმდენი ხალხი ეტენება, კორონა კი არა, თუ რამე დაავადება არსებობს, ყველაფერს აიკიდებ. ჩვენ იქ ამსვლელები არ ვიყავით.

ტაქსი?! ჰა ჰა 1-2 გამოივლის და მიდი თუ ბიჭი ხარ დაასწარი ხალხის იმ ზღვას, სასოწარკვეთილი რომ ჩამწკრივებულა ჩქაროსნულ ტრასის გასწვრივ. პირდაპირ ომია – ვინ დაასწრებს.

საათი ასე ვიდექით უიმედოდ და არ ვიცოდით იქიდან როგორ გამოგვეღწია…

ბოლოს ცა გაიხსნა და სამი ცარიელი ავტობუსი ჩამოდგა – ადამიანურად ავედით, დავსხედით.. ღვთის წყალობამ სახლამდე 20 კმ-ში ჩამოგვიყვანა. მერე იყო ის მატარებელი, რომელსაც დილით ბატებივით ვეძებდით, ცოტაც ფეხით და გრძელი დღის დაღლილობა ჯერ სასტუმროს საუნაში მოვიშუშეთ და მერე ბარი და 1-2 კათხა ლუდიც მივაყოლეთ.

კვირა დღეს კი უკან ისევ ეს დამქანცველი გზა – მაგრამ ერთი ის კი იყო, უკვე ვიცოდით როგორ გვემოქმედა. ფეხით სიარული მაინც არ აგვცდა. საცობში დგომას ისევ ასე ჯობდა.

მერე კი ტრიბუნა, სამი საათი და ოცი ჩამწკრივებული მანქანა – ძრავები აბღუვლდა, ხუთი წითელი შუქნიშანი ჩაქვრა და ზე-ბოლიდები გავეშებულები მიაწყდნენ მცირე სწორი მონაკვეთის შემდეგ პირველსავე მოსახვევს..

ბოლოს კი იყო ბოტასის ზეობა და მაქსის მეორე ადგილი, მაგრამ უჟმური სახე..

ქართველების კამპანიაში ვიმგზავრეთ უკუგზა, და მოგზაურობის დასრულებაც სადღაც იქაურ დაივბარის ნაირ ადგილზე ავღნიშნეთ ბევრი ლუდის აკომპანიმენტით.

ეს ორი-სამი დღე ფიზიკურად საოცრად დამღლელ რეჟიმში ვიცხოვრეთ, იმდენი ვიარეთ ფეხით და იმდენად სხვანაირად გადავიღალეთ, გრძნობა მქონდა, ორი კვირით გავედი ქვეყნიდან. მაგრამ ეს დაღლა სასიამოვნო დაღლილობა იყო.

ტვინდამშვიდებული და ბედნიერი მოვბრუნდი ქვეყანაში.

თბილისური მოძრაობა და საცობები კი პირდაპირ სამოთხეა სტამბოლთან შედარებით..

აბა თუ დამიჭერ?!

ცოტა პროფესიას მივუბრუნდე და მოვყვები, თუ რა პარამეტრებით ხელმძღვანელობს პილოტი, ფრენის სიჩქარის განსასაზღვრად და ზოგადად რა ლიმიტები აქვთ კომერციული ავიახაზების ხომალდებს უფრო “სწრაფად” რომ იფრინონ.

აქ არ განვიხილავ საწვავის ხარჯის ფაქტორს, რომელიც არანაკლებ მნიშვნელოვანია. სიტყვაზე, ცნობილი კონკორდის პროექტი, რომელიც ზებგერით სიჩქარით დაფრინავდა, სწორედ ზედმეტი ხარჯის გამო დაიხურა. ავიაკატასტროფა, რომელიც ამ ტიპის ბორტს მოუვიდა, მხოლოდ ამ ნაბიჯის გადასადგმელად “ხელის წაკვრა” იყო (ისე პარიზიდან ნიუ-იორკამდე ჩასასვლელად სულ რაღაც 3,5 საათი თუ ჭირდებოდა).

შენ ძრავის სიმძლავრე იკითხე, თორემ დღეს საოცრად სწრაფი ხომალდების აგებას არაფერი უდგას წინ, უმცირეს დროში მსოფლიოს ერთი ბოლოდან მეორეში რომ ჩაგიყვანს.

ახლა კი ვნახოთ რა ხდება ძირითად კომერციულ ავიახაზებისთვის განკუთვნილ ხომალდების შემთხვევაში:

დავიწყოთ იქიდან, რომ ერთი ოთხი ტიპის “სიჩქარე” არსებობს.. თვითმფრინავი მანქანასავით არაა, 80 კმ/სთ დააყენო ავტოპილოტზე და რომ იცი, საათის მერე 80 კილომეტრი გექნება დაფარული.

ზედმეტი რომ არ ვილაპარაკო, მარტივად დღეს ორი ტიპის სიჩქარეზე ვისაუბრებ: Indicated Air Speed (IAS) და Mach Number-ზე.

აფრენა/დაფრენის ფაზა, IAS (Indicated Air Speed)

თვითმფრინავის “ტრასა” ჰაერია, მისგან წარმოქმნილი ამომგდები (Lift) ძალის ხარჯზე ინარჩუნებს ჰაერში თავს. შესაბამისად პილოტს პირველ რიგში IAS აინტერესებს, რაც ნიშნავს ჰაერი რა წნევას წარმოქმნის ხომალდის კორპუსზე (ფიუზელაჟზე).

ასეთი მახათივით მილი თუ შეგიმჩნევიათ (Pitot Tube) ხომალდის ცხვირთან?! ამ მილზე წარმოქმნილი წნევით პილოტი კაბინაში იგებს მის IAS-ს.

და რა ხდება ახლა: მიწასთან ახლოს (აფრენა-დაფრენისას) ჰაერი უფრო მკვრივია, ზევით კიდევ, პირიქით, გაიშვიათება ხდება. შესაბამისად წნევითი სიჩქარის ინდიკაცია პილოტისთვის კაბინაში მუდმივიც რომ იყოს, სინამდვილეში ჰაერთან მიმართებაში ხომალდი, რაც ზევით მიიწევს, მუდმივად აჩქარებას განიცდის (გაიშვიათებულ ჰაერში უფრო სწრაფად უნდა გადაადგილდე, იგივე რაოდენობა ჰაერის მოლეკულების რომ “დაიჭირო”, იგივე წნევითი სიჩქარის წარმოსაქმნელად, საფრენად საჭირო ამომგდები ძალა საკმარისი რომ იყოს. მარტივია ხო?!)

და ასე, სიმაღლის აკრეფვასთან ერთად, თეორიაში ხომალდი ბგერის სიჩქარემდე შეიძლება აჩქარდეს, რაც პრობლემაა – ამაზე ქვევით.

Mach Number

და ასე მივუახლოვდით მახის რიცხვს (Mach Number).

ერთი მახი ნიშნავს ბგერის გავრცელების სიჩქარით გადაადგილებას. ყველა მატერიალს სხვადასხვა უნარი გააჩნია ბგერის გავრცელების, ანუ ბგერის სიჩქარე არაა მუდმივი ერთეული – გარემოს გააჩნია.

თანამედროვე ყველაზე სწრაფი ხომალდები სადღაც 0.9-მდე მახს ავითარებენ. სტანდარტული საკრუიზო სიჩქარე კი სადღაც 0.84-0.86 მახი არის (სიტყვაზე ბოინგ დრიმლაინერის)

ბგერის სიჩქარით ფრენის პრობლემა.

ფრთის ზედა მიდამოში, სადაც ჰაერის ნაკადი, კორპუსის ფორმის გამო, კიდევ უფრო ჩქარდება, ხომალდი ბგერის სიჩქარითაც რომ არ დაფრინავდეს, თავად ჰაერის ნაკადი შეიძლება ამ სიჩქარეს მიუახლოვდეს.

ბგერის სიჩქარით გადაადგილება კი შოკურ ტალღებს იწვევს (ავიაშოუების ჩანაწერებში თუ გინახავთ, სამხედრო ჯეტები ბგერის გავრცელების სიჩქარის გადალახვისას ძლიერ გრუხუნის ხმას და ვიზუალურ ტალღას რომ წარმოქმნიან).

ეს შოკური ტალღები (Shock Waves) კიდევ უფრო მეტ ხახუნს (Drag) წარმოქმნის – ფრენის მახასიათებლები არასტაბილური ხდება და ამომგდები ძალაც (Lift) მცირდება, რაც თეორიაში კატასტროფის წამახალისებელი ნეგატიური ფაქტორი შეიძლება გახდეს.

სწორედ ეს ფაქტორია განმსაზღვრელი, თუ რა სიჩქარის ლიმიტებს უწესებენ კომერციულ ავიახაზების ხომალდებს ინჟინრები. და რომ “გასკდნენ” ამაზე “ჩქარ” ბორტებს (ძრავს) უბრალოდ ვერ (უფრო სწორედ, არ) ააგებენ.

ან ზებგერით საფრენ აპარატებს მივადგებით ისევ.. და ზედმეტ ხარჯს და არარენტაბელურობას.. გადაიხდით 2-3 ათას ევროს, მარტო ბილეთში, რომში 2 საათში ჩასასვლელად?! მგონი რომ არა..

შესაბამისად სამოქალაქო ხომალდების მაქსიმალური სიჩქარე განისაზღვრება ერთ მახზე 12-20% ნაკლებით. ბუფერი იმხელაა შექმნილი, რომ ხომალდის რიგ უბნებზე აჩქარებული ჰაერის ნაკადი კრიტიკულ ბგერის სიჩქარეს ახლოს არ მიუახლოვდეს (აქ საუბარი მუდმივად ბგერის სიჩქარით ფრენის პრობლემაზეა და არა მის ერთჯერად გადალახვაზე).

და რა ხდება კრუიზის ფაზაში?!

შესაბამისად მუდმივი IAS-ის პირობებში, სიმაღლის აკრეფვასთან ერთად, რეალურად, როგორც ვთქვი, თვითმფრინავი ჩქარდება, ანუ იმატებს მისი მახის რიცხვიც, და კრიტიკულ მახთან მიახლოვება რომ აირიდოს პილოტმა, რაღაც სიმაღლის მერე (სადღაც 8-9 კმ სიმაღლე), მისი გზამკვლევი უკვე მახის რიცხვი ხდება:

– “Report Mach Number”
– “Mach 0.85”

გვპასუხობს პილოტი, და ეს 0.85 სინამდვილეში უბრალო მგზავრს არც არაფერს ეუბნება, თუ რამდენად სწრაფად ჩავა დანიშნულების ადგილას. ეს რიცხვი, უხეშად, მიწასთან მიმართებაში 900 კმ/სთ ფრენას ნიშნავს.. კიდევ ქარს გააჩნია, საიდან უბერავს..

ეუფ… ბევრი დეტალებია არა?! ხო მასეა – არაა მარტივად საქმე… დღეს სულ ამით შემოვიფარგლები.

მშვიდ ფრენას გისურვებთ.

“რა სამწუხაროა…”

თვალებზე ბინდი მქონდა გადაკრული, რეალობა უფრო სიზმრის საბურველში იყო გახვეული…

ფეხებმა არ მომასვენა, რამოდენიმე ასეული მეტრი წავჩანჩალდი. ბედის ირონია – თითქოს გავიღვიძე, მაგრამ სიზმარი ისევ იქ იყო, არსად გამქრალიყო..

დილით გავიღვიძე, გონება ნელ-ნელა დაიწმინდა. კადრები ამოტივტივდა. გამიკვირდა, გამიკვირდა, რადგან ორი თვალი ადგილზე თითქოს და მაინც ვერაფერი დავინახე, ყურებმა ვერაფერი შეისმინა, ხელებმაც მგრძნობელობა დაკარგა, სურნელს და გემოს საერთოდ აღარც ვახსენებ..

ზედმეტმა შუქმა თვალები მაინც მომჭრა. ერთი კვირის დამშეული კაცივით მივუჯექი გემრიელ სუფრას.. მაგრამ პირი ვერაფერს დავაკარე – ნისლივით გაიფანტა ყოველი კერძი წამებში.

წიწიბურა შემოვდგი დასანაყრებლად გაზზე. დღე დღეს მიყვა. ერთფეროვნება შემიამხანაგდა.

მერე ცუდად მოვიქეცი და საკუთარი საქციელით წახალისებულმა კიდევ ერთხელ ვცადე ის დღეები გამეხსენებინა.

მდინარეს დავუყევი, შეცურვა მაინც ვერ გავბედე.

გამოხდა ხანი და ისევ ჩამოვჯექი სანაპირობზე. ნაცვლად ინსტიქტისა თავით გადავშვებულიყავი, ამჯერად უბრალოდ ვიჯექი და მისი ხმაურის მუსიკას ვუსმენდი, ვუსმედი და არც ვცდილობდი დამემახსოვრებინა ეს მელოდია.

მაგრამ მას შემდეგ იმდენჯერ ჩავუყევი ამ მდინარის სანაპიროს, უკვე დაკვირვების გარეშეც შემოცოცდა ტალღების რხევა ცნობიერში… ღიღინითაც კი ავყევი..

და სანამ გამეღვიძა…

აგრასკენ

უზარმაზარ დელიზე წარმოდგენა შეიქმნა, აბა ერთი-ორი დღე იქ გაჩერება რა საკმარისი იქნებოდა. გეგმაში არც გვქონდა იქ დიდხანს დაყოვნება და მესამე დღეს მატარებლის სადგურისკენ ვქენით პირი – ბილეთები ვებზე გვაქვს ნაყიდი.

ადგილობრივი აგვეკიდა – “ტაქსი ხომ არ გინდათო”, სადგურში ვართ უკვე, ვერაფრით გავაგებინეთ, რომ არა, არ გვინდოდა. დაგყვება ფეხდაფეხ:

“Just Help!!!” – გაიძახის ყოველ წამს, “და თუ ამასობაში ტაქსიც დაგჭირდათ, აქა ვარ!”

ჩვენი მატარებლის ძებნა-ძიებაში მართლა მოგვეშველა ბაქნის პოვნაში, ატუზული არ გვცილდება. კონტროლს მივადექით.. ვეღარ გავიგე როგორ მოვქცეულიყავი – თან კიდევ იქით ვიუხერხულე, ამდენი დრო “დავახარჯინეთ”, არც მისი ტაქსით ვისარგებლეთ. ჯიბიდან კუპიურა ამოვაცურე, გავუწოდე..

სახე აელეწა, წარბები მოეღუშა, ხელები გაასავსავა და უკუსვლით მოგვშორდა. მოკლედ მგონი ამ პატიოსან კაცს ვაწყენინე, მაგრამ მართლა არ ვიცოდი, როგორ მოვქცეულიყავი.

ამობეჭდილი ბილეთები კონტროლიორს გავუწოდეთ და…

თურმე რაის ბილეთი… ინდოეთია, ნებისმიერ სერვისზე უზარმაზარი მოთხოვნით. ჩვენი “ბილეთი” მხოლოდ waitlist იყო. ანუ თუ ვინმე გააუქმებდა თავის ჯავშანს, რიგითობით შეიძლება გაგვმართლებოდა და მატარებელში მათ ნაცვლად ადგილიც შეგვხვედროდა..

მერეღა დავაკვირდით ფურცელზე მინაწერს, 78-ე თუ რაღაც მასეთი დიდი რიცხვი ეწერა მოლოდინის რეჟიმში ჩვენს რიგითობას.

რა გასაკვირი, არც გაგვიმართლა. ტყუილად მივედით სადგურზე. ყველა მატარებელი გადაძეძგილია. სალაროში იმ დღეზე ბილეთი ვერაფერი ვიყიდეთ. სინამდვილეში არც მომდევნო დღეებზეა რაიმე თავისუფალი..

სალაროში ვინც შეგხვდა, დიდად ინგლისურად კარგად არ სხლავდა. ერთი “tourist center” გავიგეთ, და ნუ ალბათ იქ რამე რეზერვი შეილება იყოს ბილეთებისთქო, რიკშა დავიჭირეთ და რა მისამართიც გვითხრეს, იქით გავწიეთ.

მიგვიჩერა მძღოლმა რაღაც შენობასთან და “ესაა თქვენი ტურისტული ცენტრიო”..

რიგი მწარე გაკვეთილები ამ დროისთვის უკვე გავლილი გვქონდა, შესაბამისად თავს შევუძახეთ. ოფისში რომ შევაბიჯეთ და “სიხარულის” გამომხატველი ღიმილით ხელებგაშლილები შეგვეგებნენ, უკვე იქ ვიცოდით, რაღაც ისე რომ ვერ იყო.

– “No any train for today,”
– “Bus?!
– “No bus, Sir…”

თვალები დაგიელამდებოდა კაცს მათი მოქანქარე თავის შემხედვარეს…

მოკლედ შავი ფერები დახატეს და გამოსავლის ძიებაში თავიანთი სერვისის მანქანა შემოგვთავაზეს:

– “150 დოლარი და აგრაშიც ჩაგიყვანთ, მერე ჯაიპურშიც, საჭმელ-სასმელსაც არ მოგაკლებთო” – მეტი რაღა ქნან ამ პატიოსანმა ხალხმა?!

გადავხედეთ ერთმანეთს – “რა ავტობუსი არ იქნება, ესენი ხომ არ უბერავენ?!”, გამოვლაგდით. თან მოგვსდევენ, შემოგვტირიან, “დაფიქრდით, ასეთ კარგ წინადადებას სხვაგან ვერსად მოისმენთ!”

ერთი კვარტალი არ გაგვივლია, იმ შენობის კოპიო კანტორა გაგვეჩხირა თვალებში – დიდად აწერია: “Tourist center”.

– “თქვენ ვინაღა ხართ”,
– “ჩვენ?! რას ქვია ვინ? ოფიციალური ტურისტული ცენტრი!”
– “აბა ის პატიოსანი ხალხი?!”
– “მაიცა თქვენ იქ იყავითო?!” – თავში შემოიკრეს ხელი, გაეცინათ – “ეგ ხალხი, პატიოსნების რა გითხრათ და აფერისტები კი არიანო. აქ ოფიციალური ტურისტული ცენტრი, ეს ჩვენ ვართო”

შევედით ოფისში, რაღაც იგივე ზღაპრები მოვისმინეთ. მივხვდით, დროს ვკარგავდით ამ მისტიური ოფიციალური კანტორის ძიებაში და ვარჩიეთ ისევ რიკშების ზღვას შევრეოდით:

– “ავტობუსის სადგურში გვინდა, ხომ სადგური… სადაც ბევრი ავტობუსი დგას!..”

შუშის თვალებით გვიყურებდნენ, იმ არეში ისინიც შეკრულები არიან “ცენტრებთან”, თავს აქნევენ, “მასეთი არაფერი ვიცითო”.

როდის როდის, ვიღაც დავიჭირეთ. ალბათ იმ რაიონიდან არ იყო, კარისკენ მიგვითითა – “დასხედითო..”

“ავტობუსები არ იქნება.. არ იქნებაო”..

თვალი ვერ გაწვდება სივრცეს – ოთხთვალების ჯარია ჩაწიკწიკებული.. თითოეული მათგანიდან ვიღაცას აქვს თავი გამოყოფილი და მთელ ხმაზე მიმართულებას გაჰყვირის..

ჩვენებური დიდუბე მონაგონია, “ერთი კაცი და გავეეეედიიიით, ქუთეიიიისიიიი!!!”.. ყვირილი კი არა, ღრიანცელია, ხმაურის უძირო ოკეანე. ერთი ეგ არის, იქაურები ბევრად მუსიკალურად რითმავენ შეძახილს და სულ სიმღერ-სიმღერით გიწვევენ ინდოეთის მაშტაბით “საუკეთესო ავტობუსით” სამგზავროდ.

ჩვენც ერთ-ერთ ასეთ საუკეთესოში აგვისრუტეს, სადაც კონდიციონერის რა გითხრათ და ფანჯრებზე შუშები კი აკურატულად დაეხსნათ, იქნებ აუტანელ სიცხეს ასეთ “ვენტილაციის” ფონზე მაინც გაუძლოთ..

“გრა, გრა, გრა, გრა… ” – არ იღლება, რა დავარქვა ამ პროფესიას, მოკლედ კლიენტის მომზიდველი პიროვნება. ისე ჩქარად გაიძახის ამ ერთ სიტყვას, ცოტაც და “გრა” “აგრად” კონვეტირდება – ერთ ხმოვანზე დაწყებულ-დამთავრებულ ქალაქის სახელად…

ცოტაც და ტრასაზე “მივსრიალებთ”.. ჰაერის ჭავლი სახეში გვეხლება, მძღოლი კი საჭეზე სიგნალის ღილაკს გამუდმებით უსინჯავს – “აბა ხომ კარგად მუშაობსო..” და გამაყრუებელი ხმაურის ფონზე კმაყოფილი მიერეკება სიძველისგან დაჩაქჩაქებულ ავტობუსს..

ერთი-ორი საათიც და უკვე აგრას “ქუჩებში” მივაბიჯებდით.. ქალაქი, სადაც ცნობილი ტაჯ-მაჰალის ტაძრის ნახვაა შესაძლებელი.

ინდოეთი

ათი წელი გავიდა, მას შემდეგ რაც მე და კოკამ ბარგი ავისხით და თვეზე მეტი ქართველებისთვის არცთუ კარგად ნაცნობ მიწაზე სამოგზაუროდ წავედით.

ამდენი დრო გავიდა და რომ გადავხედე ამ ჩემს ჩანაწერების სივრცეს, თავის დროზე სულ ორიოდე კინკილა სიტყვა თუ დავუთმე მაშინდელ თავგადასავლების მოყოლას… არადა იმდენი დეტალი უკვე მივიწყებული მაქვს… ჯობდა არ მეზარმაცა.

და რატომ მივუბრუნდი ამდენი ხნის შემდეგ ინდოეთს?! ამას წინათ ისევ კოკამ მშვენიერი წიგნი გამომიგზავნა – გრეგორი დევიდ რობერტსის “შანტარამ”, სადაც ავტორი ფაქტობრივად ავტობიოგრაფიული შინაარსის ტექსტს გვთავაზობს – ერთ დროს ავსტრალიის ციხიდან გაქცეული და ინდოეთს თავშეფარებული კრიმინალი საოცარ თავგადასავლებს გვიყვება, იქაური მრავალფეროვნება მოაქვს ცხვირთან, ადგილობრივ ყოფას აცოცხლებს მკითხველისთვის (შანტარამზე სხვა დროს ვისაუბროთ)..

ამ წიგნის კითხვით განწყობაზე მოსულმა, აგერ დავდე ერთი ადგილი და ვეცდები გონებაში შემორჩენილი ამბები ამოვქექო…

ფიქრი არ მტოვებს, რამდენად აჯობებდა ჩემს მოგზაურობის დაწყებამდე გადამეშალა ეს ტექსტი, მერე იქაურ ქაოსისთვის და თვალის ერთი შევლებით შემაბეზრებელ გარემოსთვის იქნებ სხვანაირად შემეხედა და ჩემი თავგადასავალიც ბევრად უფრო საინტერესო და შინაარსის მქონე გამხდარიყო…

ასე კი… მოკლედ, მე რობერტსად არ გამოვდგები, არც მასავით მძაფრი ამბები გადამხდენია, მაგრამ რაც არის ეს არის, ჩემი მოგზაურობა, გონებაში დალექილი, მივიწყებული ემოციები… ვეცდები ცოტათი მაინც გავაცოცხლო..

Delhi

კომფორტულ თანამედროვე აეროპორტიდან გამოდიხარ და ცხელი, ნოტიო ჰაერის ნაკადი გეჯახება პირდაპირ… კანი ეგრევე წებოვანი გიხდება და სამოსი ორგანიზმს ეზილება… სანათების შუქზე მილიონობით მწერი ირევა.. შორიდან ქალაქის გუგუნი ისმის, უთვალავი მანქანის, რიკშების, ორთვალების ძრავის ხმაური.

გვიანი საღამოა. იაფფასიანი ჰოსტელი გველოდება ღამის სათევად და მძღოლი, ვინც ჰოსტელამდე მიგვიყვანს. გზა აღარ გასრულდა.. ქაოტური მოძრაობა, გამუდმებით სიგნალის ხმა.. დაღლილები გარემოს ჯეროვნად მაინც ვერ აღვიქვამთ – ერთი სული გვაქვს საწოლს მივაღწიოთ და ხანგრძლივი, დამღლელი მგზავრობის მერე თავი ძილს მივცეთ..

ჰოსტელი ყველანაირ ცუდ მოლოდინზე უფრო უარესი დაგხვდა.. მხოლოდ ეს კია, მასპინძელი იყო მომღიმარი და თვალებმოციმციმე.. ოთახი კი.. ძველი საავადმყოფო გადაკეთებული სასტუმროდ.. კედლები, ძველი კლინიკა რომ გინახავთ, ფერდაკარგული კაფელით მოპირკეთებული, მოღუშული გარემო..

წამოვწექით დაღლილები.. მგონი მაგარი დათრგუნულები, არცერთს დანა პირს არ გვიხსნის. გულში უკვე დღეების გადათვლაც რომ დავიწყე – “რამდენ ხანში წავალ აქედან?!”

მოგზაურობა არცთუ დიდი ხარჯებით გავთვალეთ, არანაირი კომფორტული სასტუმროები. ფაქტობრივად როგორც ადგილობრივი ღარიბი ფენა ცხოვრობს, ისეთივე ერთი თვე გველოდება.. ან ცოტას ვაჭარბებ და შედარებით უკეთესი…

დელის იქაური უბანი სრული ქაოსია.. ტროტუარი, გზა პირობით მცნებებია.. სადაც კი საშუალებაა, ადამიანები დაბუჟღაობენ და დღიურ ლუკმაპურის საშოვნელად სახელდახელო ხუხულები წამოუმართავთ… დალაქი პირდაპირ ტროტუარზე პარსავს ვიღაცას წვერს.. იქვე ერთი დანებს ლესავს, მეორე რაღაცას კემსავს.. მესამე ექიმობს და კლიენტისთვის გამობმული ძაფით კბილის ამოძრობას ცდილობს..

საშინლად გამწლეული ტიპი თავის “კარეტას” გვთავაზობს და თავადვე ხელით მიგვაგორებს.. გგონიათ მისი წვალება გვინდოდა?! ვერაფრით დავაჯერეთ, ორი კაცის წონის თრევა არცთუ გონივრული საქმე რომ იყო.. ჯიუტად ერთი-ორი რუპიის საშოვნელად თავის “ტრანსპორტში” გვეპატიჟებოდა..

მერე იყო პირველი შეხება რიკშებთან და მათი მეპატრონეები. ფასზე “მოლაპარაკების” ხელოვნება და ბევრი ვაჭრობა. მერე, მერე, იქაურობას რომ შეეჩვევი, მერეღა ხვდები რამდენად ძვირს გცანცლავდნენ ახალბედა ტურისტებს მომღიმარი მძღოლები… და პრინციპში არამარტო ისინი..

გელაპარაკებიან, გელაპარაკებიან…

– “Where are you from?”
– “Georgia..”
– “Ahhh.. nice people.. very good country”

მაინც გიქებდნენ ქვეყანას, მერე რა რომ წარმოდგენაც არ ჰქონდათ, სად იყო ეს ჩვენი ჯორჯია..

საიდუმლოდ “გაგიმხელდნენ” ერთი საოცარი მაღაზიის ადგილს, “მე თუ მიგიყვანთო..” მხოლოდ შედით, დაათვალიერეთ, ნუ იყიდით კაცოო, მე დაგიცდით რამდენხანსაც გინდათ, მაგის თანხას არ დაგითვლით, თქვენი რა მიდისო..

ხოდა წაგვიცდა ფეხი და ადგილობრივი სამოსის სამკერვალოს მივაშურეთ – რიკშას მძღოლმა ბედნიერმა გაგვაქროლა..

– “ვნახოთ უბრალოდ?!”
– “ვნახოთ!”

დახელოვნებული პერსონალი გამოსრიალდა დახლებიდან,

– “Just have a look”,

ჩაი მოგვირბენინეს, ნაკეთობები გადმოგვილაგეს – თვალწარმტაცი ფერები გადაიშალა ადგილობრივი წარმოების ქსოვილის..

გველაპარაკნენ ისტორია, თუ როგორ კეთდება. ტრადიციაზე – რატომ არის უნიკალური, გველაპარაკნენ, გველაპარაკნენ, გველაპარაკნენ და მიუხედავად იმის, რომ “მხოლოდ დასათვალიერებლად შევედით”, მაინც “ხელებდამშვენებულები” გამოვბრუნდით.

– “წავიღოთ რა ბარემ, საჩუქრად..”

მძღოლს მაღაზიიდან წილი გარანტირებული ჰქონდა ჩვენნარი ბატი ტურისტების მირბენინებისთვის. სულ სტვენა-სტვენით წაგვაჩაქჩაქა მანამდე საითკენაც გვქონდა დაგეგმილი გზა.

დღეების მერე მსგავსი “უნიკალური ნაკეთობა” მრავლად გვხვდებოდა ადგილობრივ ბაზრობებზე, ქუჩებში, მოსიარულე “მაღაზიებში”… ნახევარ, მესამედ ფასში და თუ შეევაჭრებოდი, ალბათ კიდევ უფრო იაფადაც.. რისთვის დავიმძიმეთ ზურგჩანთა?! ფული კიდევ ჯანდაბას.

მაგრამ, ჯერ კიდევ “მწვანე” ტურისტები ვიყავით – გონებაში ადგილობრივი რუპიები დოლარებში გადაგვყავდა და ყველაფერი იმდენად იაფი იყო, ვერც წარმოვიდგენდით, ადგილობრივი საზომით მაინც რამდენად ძვირს ვიხდიდით – ეს იქნებოდა ტაქსი, საჭმელი, თუ რაიმე სუვერინი და ნაკეთობა..

მერე კი იყო აგრასკენ წასასვლელი გზის ძიება და “ტურისტული ფირმა”.. რომელზეც უკვე შემდეგ ნაწილში მოგიყვებით..

მაისი..

11
ტრასა ცარიელი, ავტოპილოტს სტაბილური სიჩქარე უჭირავს. ოთხი საათი გავიდა ბათუმს რომ ვუწიეთ. ოთახში შევლაგდით, დაღლილებს მიგვეძინა. ქალაქი ცოცხალია, თბილისს ვერც შეადარებ, ნაკლებ გაგეჩხირება თვალებში ის რეალობა, რასაც თბილისში ასე შევეჩვიეთ (ან ვერ შევეჩვიეთ).

ვერ გაიგებ – თან ეს საოცრად გჭირდება, ცოტა გონება გამოიბერტყო ამ ბოლო პერიოდის სტრესისგან, თან, რისთვის არის ყოველივე ეს?! თუ არ დავიცავით, ვახანგრძლივებთ კიდევ ასეთ რეჟიმს. ფაქტი კი ფაქტია. ბათუმი ბევრად მოშვებულია. ტურისტიც ირევა ასე თუ ისე, რიგი თავზეხელაღებული ზღვისაც უბედავს და არცთუ თბილ ამინდში რუჯის მოკიდებას ცდილობს.

მეორე დღეს – “ავიდეთ ჯაბნიძეებში?!”, სხვა რა საქმე გვქონდა – დავადექით მაღალმთიან აჭარის გზას. ბუნება სწრაფად იცვლება, ზღვას მთა ენაცვლება.

ბოლო რამდენიმე კილომეტრი მობეტონებულ ბილიკზე მივღოღავთ, ალაგ უბრალო გრუნტის გზაც გამოერია. სახლი სადღაც სამყაროს კიდეში, მთის კენწეროზეა წამომართული, ზევიდან დაყურებ არემარეს. კაშკაშა მზეს მალე ღრუბელი ენაცვლება, როგორც ეს მთას სჩვევია და ჭექა-ქუხილის ყრუ, გრუხუნა ხმა არღვევს იქაურობის სიმშვიდეს.

ოთახში მივწექით, მივიძინეთ. სხვანაირად ტკბილი ძილი მოცოცავს უბრალო ხის სახლში, ჩიტების ჭიკჭიკის ფონზე. ღია კარებში გრილი, სასიამოვნო ნიავი უბერავს.

სანამ ისევ დაბლობში დავეშვით, სახელდახელოდ დაბზრიალდა მეზობლად მასპინძელი – იქაურობას ადამიანი იშვიათად სტუმრობს, უცხო სახის ხილვას დანატრებულია ადგილობრივი ასაკშეპარული მკვიდრი.

მძიმე ალკოჰოლი მომენტალურად მოქმედებს, ვეღარ იტყვი – ფხიზლად ვარო. თითოეული კერძი კი უსაზღვროდ გემრიელია. წამი ჩერდება, ბედნიერებაც იქვე ახლოში მიდი-მოდის. როგორი გაძარცვულია ამ ადამიანების სიალალისგან ის სამყარო, სადაც ვცხოვრობთ – მოასფალტებულ გზებსა და ბეტონის კედლებში. მაინც დავუყევით დაღმართს და ისევ ნაცნობ მტვრიან ქალაქს შევერიეთ.

კიდევ ერთი დღე მიილია და უკვე უკუგზა თბილისისკენ. ისევ მოცოცდა წვრილმანები..

ფეხით გავისეირნე, ნაცნობ იპოდრომს ვეწვევითქო. წამი მაინც გაოგნებული ვიყურებოდი, თითქოს ადამიანი კი არა მოჩვენება მოდიოდა.

ცოტა ფეხით ჩავისეირნეთ. სიცივე.

მაინც ჩავედი იპოდრომზე – პინკი გადამეყარა, საუკუნე არ მინახავს, ან ვნახე, მაგრამ წამიერად. პინკი კიდევ მთელი სამყაროა, ასე უცებ გაგიჭირდება მისი შეცნობა. ლუდს ხასიათი მოყვა, სახლში ამიპატიჟა.

სასმელთან ერთად მისი ენერგია გადმოიღვარა, წამი არ იყო სიტყვის გარეშე, თრობა ნელნელა მიწას მაცლიდა, მაინც ავიჩემე – სახლში უნდა წავიდეთქო. არადა გონივრული იყო მის შემოთავაზებას დავთანხმებულიყავი და იქვე ცარიელ ოთხაში გაშლილ (ანაც გაუშლელ) საწოლზე თუ დივანზე წამოვკოტრიალებულიყავი.

გზა იყო გრძელი და ფეხი არეული, არაერთხელ ვუთხარი თავს – რას აიჩემე წასვლათქო. ბოლოს მაინც გაილია ეს გზა და მეძინა ღრმად და ყოველგვარი შეგრძნების გარეშე..

ისევ ამოიწვერა მზე – ვერ ვიტყვი რომ რაიმე განსაკუთრებული განწყობით ვეგებები დილას, ან არცთუ დილას – ჩემი გაღვიძება ცოტა აგვიანებს ხოლმე…

უცნობი ქარჩხაძე


ერთი ჩვეული დღე იყო, ბახტრიონზე მივსეირნობდი, წიგნების მაღაზიაში შევეხეტე.

დავუყევი დახლებს და ნაცნობი მწერლებს დავუწყე თვალით ძებნა. ქართველ მწერლების რიგს შევყევი, ქარჩხაძის წიგნებს გულგრილმა ვერ ჩავუარე და… ნაბიჯი უკან – რაღაც ახალი გამეჩხირა თვალში – “უცნობი ქარჩხაძე”. გადავფურცლე, 2020 წლის გამოცემა იყო, აქამდე გამოუქვეყნებელი მოთხრობები, ზოგიც დასრულებული და ზოგიც დაუსრულებელი..

მწერალი 62 წლის ასაკში გარდაიცვალა, არცთუ შორეულ 1998 წელს. პირველი ნაშრომი 26 წლისამ თუ გამოაქვეყნა. არასრულ ოთხ ათეულ წელში კი რაც მოასწრო, გულში მხოლოდ სინანულს იწვევს, გრძნობას, რომ ბევრად მეტის თქმა და მოყოლა შეეძლო ამ ადამიანს. დარჩა კიდეც რამოდენიმე ნაშრომი დაუსრულებელი. პირველ რიგში “განზომილება” და დანარჩენი კი ახლადნაყიდ მოთხრობების კრებულში აღმოვაჩინე.

თხრობას ცალკე არსებულ წიგნზე – “განზომილებით” დავიწყებ, რადგან ახლადაღმოჩენილ კრებულში შეტანილი მოთხრობები სწორედ ამ ნაშრომს ეხმიანება.

სიუჟეტი უცანური ზარით იწყება, მთავარ გმირს იაკობს ვინმე უცნობი დათიკო ურეკავს და სოფელ ეწერში ეკლესიის გაქრობას აუწყებს. იქვე ბიძის, იონას დეპეშა მოსდის და სასწრაფოდ სანაკლიოში ჩასასვლელად იხმობს.

გზად შემოდის სალომეს პერსონა, მისი გაფუჭებული მანქანა და დამთხვევა, რომ მასაც გზა სანაკლიოსკენ ჰქონდა, რიკოთის გვირაბი და იქ დატრიალებული უცნაური ამბები. მისი გავლისას აღრეული განზომილება და დროის და სივრცის გამრუდება.

საფიქრალ ტექსტს, როგორც მწერალს ახასიათებს, ალაგ მკითხველს “ამოსუნთქვის” საშუალებას მსუბუქი იუმორის შემოტანით აძლევს. აბზაცებს ამარტივებს, კომიკურ ხასიათს სძენს ზოგ მონაკვეთს – სალომეს მამიდები და პრომეთეუს დიდებულიძის გატაცების ამბავი..

ბოლოს სცენაზე სწორედ პრომეთეუსი გამოდის. მწერალი ამ პერსონის გარშემო თხრობას ძალიან შორიდან, მისი ბავშვობიდან იწყებს. დიდებულიძე მოაზროვნე ადამიანია, მისი პირით აზრები იწყებს დენას, მთელი მოვლენების შეფასება, ერთგვარი იარაღი მწერლის ხელში, სინამდვილეში მთელი თავის ნააზრევი რომ გამოაშკარავოს და მკითხველს პატარ-პატარა ლუკმებად, შედარებით იოლად მოსანელებლად დაუდოს.

სახელი პრომეთეუსი სიმბოლურია, მაგრამ ქარჩხაძე ამ სახელს მოყოლილ ყოფით უხერხულობებზეც არ იზარებს თხრობას. სოფელში გაზრდილი ბიჭუნა ხშირად სწორედ ამის გამო დაცინვის ობიექტად რომ იქცეოდა ხოლმე.

თუმცა, დროთა მსვლელობაში პრომეთეუსი სახელზე უფრო, თავის უცნაური გამონათქვამების გამო დაიწყებს თანასოფლელი ბიჭუნების ყურადღების მიქცევას.

და კვანძის გამონასკვნას რომ იწყებს მწერალი, სამწუხაროდ თხრობაც სწორედ აქვე წყდება..

ახლადნაყიდ კრებულში “სახელი მისი იაკობი” მოთხრობას ვფურცლავ, ასევე დაუსრულებელს, და სიუჟეტი ოდნავ გადასხვანაირებული, მაგრამ ძირითადი ხაზი იგივე. აქაც ზარი, ვინმე დათიკო ყურმილსიქით და უცნაური შეტყობინება: “ეწერში ეკლესია გახსოვს?! – გაქრა”!

და მერე კი სამსახურში უფროსი იბარებს ამ მოთხრობის გმირს იაკობს, და რახან იაკობი ეწერელია, იქ წასვლას და “ამ ამბავში გარკვევას და ხალხის დაშოშმინებას” სთხოვს..

ვფურცლავ შემდეგ გვერდებს და კიდევ ერთი დაუსრულებელი ტექსტი – “სამყაროს კონცეფცია”, ალბათ განზომილებისთვის განკუთვნილი მონაკვეთი. ისევ პრომეთეუს დიდებულიძე და “მისი” დაკვირვებები..

მწერალს უკვე ფიზიკის, მათემათიკის კანონზომიერებები გამოაქვს სცენაზე და სამყაროს არსის ახსნას იწყებს ნაბიჯ-ნაბიჯ.. და აქაც მხოლოდ ნაგლეჯს თუ ვაწყდებით იმ აზრების, რისი გადმოცემაც საბოლოოდ ქარჩხაძეს ჩაფიქრებული ჰქონდა..

ერთგვარ ბაბილონის გოდოლის შენებას იყო შეჭიდებული სიცოცხლის ბოლო წლებში მწერალი.. ღმერთმა თავიდან ალბათ გაიცინა კიდეც და შემდეგ მტკიცედ ამოყვანილ კედლებს რომ ჰკიდა თვალი, ალბათ შეცბუნებული დაფაცურდა კიდეც და თავისთან გაიხმო ეს კაცი… “შენი ყოფნა დედამიწაზე უკვე სახიფათო ხდებაო”.

ასე, ერთი და იგივე თემატიკის გარშემო წამოწყებული რომანი და რამოდენიმე მოთხრობა მიგვანიშნებს, რომ მწერალი ჯერ კიდევ ძიების პროცესში იყო, ბევრი მონახაზით, თუ საბოლოოდ რა ფორმით შეკრებდა სათქმელს და გულისწყვეტის მეტი არაფერი რჩება, რომ ამ ყველაფრის დასრულება ვერ მოასწრო..

და ბოლოს, კიდევ ერთი დაუსრულებელ მოთხრობა კრებულიდან: “ელემინები”, სადაც ელემენტარულ ნაწილაკებზეა თხრობა, მათ სამყაროს აღქმის უნარზე, მათ სიმართლეზე, რომ მხოლოდ ორი განზომილება არსებობს, რადგან არ აქვთ უნარი ფიზიკურად მესამე განზომილებას და შესაბამისად სივრცეს აღიქვამდნენ და ერთი “რჩეული” ელემინი, რომელიც ქადაგად დგება და უზიარებს მის უცნაურ გამოცდილებას “მოძმეებს”, როგორ აღმოაჩინა მესამე განზომილება..

პარალელები.. იქნებ მწერალი მიგვანიშნებს ეს ელემინებზე კი ვწერ, მაგრამ ადამიანებს გეხებათ, რომლებიც მხოლოდ სივრცეს და დროს აღიქვამთ და იმის მიღმა სხვას ვეღარაფერს, რადგან ამის უნარი არ გაგვაჩნია..

და არც აქ ვიცით როგორ “მოაკვარახჭინებდა” მწერალი საბოლოო სათქმელს..

თუმცა ეს დაუსრულებელი ნაშრომებიც საკმაოდ საფიქრელს და სააზროვნოს ტოვებს, გავცდეთ ჩვენი აღქმის ჩარჩოებს და განზომილებებს…

იმედია ჯემალს სადმე გაღმა მაინც შევხვდები და გავიცნობ.. ერთს გადავეხვევი და მერე დაგროვილი კითხვებით ცოტა თავსაც შევაბეზრებ…

4 მარტი

გამთენია, სამგორის მეტროსთან ვდგავარ. რაღაც მანქანამ მომიჩერა – “ტაქსი ხომ არ გინდა”?! კი, მინდოდა, არაფერმა გამოიარა და გახარებული ჩავჯექი – დილის სიცივე ძვალ-რბილში მქონდა უკვე გამჯდარი.

11-მდე წავუძინე. მერე დავიხურე ქუდი და დიღომს ვეწვიე – კოკა მუშაობს, ვადები მხოლოდ პირობითი მცნებაა.
– “ხვალ შევღებავთ”?!
– “შევღებავთ”!

კახას ველაპარაკე – 1 საათში შევხვდეთო. გადავაწყვე გეგმები ტვინში, თან დათომ დარეკა – “ოფისში მოვალ მეცო”

მოვიდა კახა, დავგეგმეთ რაც დასაგეგმი იყო და შევრჩით მე და დათო. ემოციურობა არცერთს გვაკლია. ალბათ მეზობლები შევაწუხეთ ხმამაღალი ლაპარაკით და რატომ ყვირილითაც არა?! დავიცალეთ. ვადები, გეგმები. ფანტასტიკის სფეროს სცენარი დაიწერა. გავთიშე გონება. ცხელ გულზე აღარ დავიწყე ფიქრი.

თხუთმეტ წუთში მშვიდად მოვაბიჯებდით ქავთარაძეზე.

სახლში შევირბინე, ტელეფონი მივაერთე დასატენად – არ გაძლებდა დღის ბოლომდე. რუსთაველისკენ გავწიე.

დაივ ბარისკენ ჩავუხვიე. როდის ვიყავი აქ ბოლოს?! ალბათ ძალიან დიდი ხნის წინ. ცოტა ლუდი მოვწრუპე. კაცი-შვილი არაა, საჰირას წავეჭორავე ცოტა. კანტიკუნტად ერთი-ორი ადამიანი შემოლაგდა. უფრო სწორედ, იქვე ეზოში ჩამოჯდა. შენობაში ჯერ არ გვიშვებენ.

საათს დავხედე, უკვე გვიანია. ცოტა ფეხით გავიარე, სახლში ვაპირებ წასვლას. ხელმა მექანიკურად მაინც ამოიღო ტელეფონი, დავრეკე – “ცოცხალი ხარ”?!

მეტროს ბარათი ბოლო თვეებია უქმად მიგდია საფულეში – ბოლო 40 თეთრი ჩამოაჭრა აპარატმა. კარგია, რიგში დგომა ამცდა ამ თეთრების არსებობით.

მეტროს ხმაური – მიხრიგინობს ვაგონი. გარეთ უკვე სიბნელე ჩამოწვა. გზაზე მანქანები სახლისკენ მიიჩქარიან. რაღაც სკამზე ჩამოვჯექით. უსაგნოდ მივეცი თავი მონოლოგს, შინაგანი სიმშვიდე მომედო მთელ სხეულზე. გრძნობა, რომ ჩემს ბუნებრივ ტყავში ვარ გახვეული – არც მარცხნივ, არც მარჯვნივ, არაფერი ზედმეტი.

მეგობარმა მიშველა – იმ მომენტში ტაქსსაც ვეღარ დაიჭერ. გამომიარა, საბურთალოსკენ გავსრიალდით. თავი ცოტა თამაშით შევიქციე და ძილმორეულმა საწოლს მივაშურე..

ტვინი გაცოცხლდა, თუ რამე ფიქრი არსებობს, ყველაფერი ერთდროულად აინთო. ვადები, ვადები – “შეუძლებელია…” არ მჯერავს იდეალურად დაწყობილი გეგმების, კიდევ ერთხელ ვიჩხუბებთ მე და დათო.

ჩატს ჩავკარი თვალი:

– “როგორ ხარ”?
– ” საფულე ამწაპნეს სახლიდან…”

მშვენიერი, იქნებ პირიქით დამჯდარიყო და კარგი ამბავი ჰქონოდა მოსაყოლი..

მიშას დღეობა მიილია…

აბუ თბილელი

მოკლედ, აგერ ძმაო რაგბში ამბები ტრიალებს, თავს და ბოლოს ვერ გაუგებს კაცი. მოვიდა აბუ, სარეკლამო რგოლებიც დაატრიალა, რაგბის აყვავებაც ამოიჭდო გულში, არჩევნებიც მოიგო და…

ამასობაში რეესტრმა ეს მისი გაპრეზიდენტება აღარ დაარეგისტრირა.. რაღაც პროცედურები, ისაო, ესაო, არასწორად მოგიწვევიათ ყრილობა და მოკლედ – ვერაო.

გამოხდა ხანი, და რა გასაკვირი, რეესტრის ამბავს მოჰყვა კიდეც სცენაზე ახალი პრეზიდენტობის სკამის მაძიებელის გამონათება – ვინმე სოსო ტყემალაძე. აი “ხუი ეგო ზნაეტ” რომ იტყვიან, ვინაა ეს სოსო, კაცმა არ იცის (აქამდე მასე იყო ყოველშემთხვევაში).

და ჰოი საოცრება, ეს სოსოიე ფავორიტიც გახდა გაპრეზიდენტების.. იმ ჩვენი ძმის აბასთუმნის პროექტის მენეჯერია, თუ “პრარაბი”, თუ რაც გინდათ ის დაარქვით. ალბათ, ეს ისე, შემთხვევითი დამთხვევა თუა..

არადა, აბუც ოცნების ფერებში მებრძოლი მაჟორიტარი არ იყო წინა მოწვევის პარლამენტში?! გაკვირვებას იწვევს, პარტიას მისთვის ამ სკამის მიცემა “ასე რატომ გაუჭირდა” (ამას ახლა რას გავარკვევთ, შიგნით რა დინებები იყო)…

კაცმა არჩევნები მოიგო, ალბათ სამართლიანადაც, და აგერ – ხელიდან აცლიან ამ შედეგს. ხო, ამ შემთხვევაში, ეს კაცი სამართლიანად არის, უსამართლობას რომ გადააწყდა, აღშფოთებული..

მაგრამ ჩემო ძმაო ირაკლი, ეს სამართლიანობა, როდესაც პურის საჭმელად შენ ჩამოჯექი, მერეღა რომ გაგახსენდა, ერთი ეს მითხარი, მთელი ერი რომ მოველოდით პროპორციულ არჩევნებს გემრიელ სადილად, და ამ დროს ხელი მოაწერე იმ ცირკში მონაწილეობას, რასაც ირონიით “აჯანყებული მაჟორიტარები” შეერქვა სახელად, მაშინ სამართლიანობას რამე სხვა ფორმა ჰქონდა და ვერ იცანი, თუ როგორ მოგივიდა ეს ამბავი, როგორ ავხსნათ?! თუ ხან “ასე მოსულა” და ხანაც აღარ?! როდესაც უკვე ამ უსამართლობის კვალს საკუთარ ტანზე აღმოაჩენ, “თურმე რა ცუდი რამე ყოფილა”…

ასეა ძმაო, თვალს დახუჭავ ერთხელ, ვითომ არაფერი, მეორეჯერ, კაი არაფერი – “მანდ ხომ სხვა თამაში მიდიოდა…” ეგ არ იცი, მაგრამ რაგბი იცი, მაგრამ რაგბზეც რომ მიდგა საქმე, ამდენჯერ დახუჭული თვალები აღარც გაგახელინეს, ისე მოგისროლეს სანაგვეზე ვიღაც სოსოიე ტყემალაძის ხელით…

და “შემდეგ მე მომადგნენ… და აღარავინ იყო დარჩენილი, რომ ხმა ამოეღო…“

საით

A

ოცი წლის ვიყავი, უნივერსიტეტს ვრჩებოდი და ბუნდოვანი წარმოდგენა მქონდა, როგორ განვითარდებოდა ჩემი ცხოვრება.

მას მერე, რატომღაც იღბლიანი გამოვდექი “სამსახურის შოვნაში” და ქართული მაშტაბით აგერ დღემდე საკმაოდ სოლიდურ ხელფასზე ვმუშაობ. ჯერ ჯარის გარემოში, შემდეგ სამოქალაქო ავიაციის სექტორში. და მას შემდეგ ილუზია დამყვება მუდმივად – “აი ცოტაც და ყოფით პრობლემებს დავეხსნები”.

აქაური მაშტაბით ალბათ მართლაც ბევრი რამ შევძელი, ვიდრე იგივე ბევრი ჩემი თანატოლის მაგალითს თუ ავიღებთ. მაგრამ…

მაგრამ მუდმივად მაქვს გრძნობა, ვერ ვახერხებ ბალანსის დაცვას რა “უნდა” გავაკეთო და ამის ფონზე რა “მინდა” სინამდვილეში.

რომ ჩამოვთვალო ეს “უნდა”, ბევრი ვინმე კვერსაც დამიკრავს – “მასეც უნდა გექნა…” მაგრამ ადამიანები განსხვავდებით და ერთია, საზოგადოების დიდი წილისთვის რაა ნორმა და მეორე – თუ კონკრეტულ ინდივიდისთვის რას მოაქვს ბედნიერება.

მე კი ეს ანთებული “დავალებები”, რომელიც მუდმივად “რაღაცის მოკლებასთან” ასოცირდება მომავალში მისაღები სიკეთეების ხათრით, უბრალოდ მღლის..

ეს თვეები გადავდე თანხა. ერთ დილასაც ავდექი, ხელოსანს შევხვდი და ბინის ავეჯის დაკვეთა მივეცი. მაგრამ მივდიოდი შესახვედრად და ვგრძნობდი, როგორ მესიკვდილებოდა სინამდვილეში ყოველივე ეს…

“ყელში ამოვიდა ასე ჯდომა, წამო რა სადმე გავგაზეთ” – მეგობარმა მომწერა და ზაფხულში ევროპული გრანპრიების კალენდარი ჩამიგდო სკრინად. გონებაში ეგრევე “სასიამოვნო მოლოდინების” ნათურა აინთო… ხო რა, რა დიდი ხანია სადმე არ წავსულვარ – წელი?! თუმცა თუ რამ საჩუქარს საკუთარ თავს ვუკეთებ, ეს ქვეყნის მიღმა მოგზაურობაა და ამის ფონზე წელიც დიდ დროდ გადაიქცა.

კი, აქვე ვაღიარებ, გაქცევაა ყოველივე ეს იმ რეალობისგან, რაშიც ცხოვრება მიწევს – “უნდა” პრობლემების მოგვარების გადავადება. მაგრამ თუ ეს “მინდასთან” და სასიამოვნო ამბავთან ასოცირდება, განა არ ღირს?! იქნებ სულაც ფეხებზე უნდა დამეკიდებინა აქამდეც ეს “უნდა” ჩამონათვალი.

ხვალ, ზეგ, კაცმა რომ არ იცის, ზუსტად როდის, მაინც გადავტრიალდები, მოვკვდები.

მიყვარს თვალისთვის უცხო გარემოში თავის ამოყოფა, ფეხით სეირნობა, ქალაქის ვიწრო ქუჩებში ჩაკარგვა, ბარში ლუდის მოწრუპვა და უცხო ადამიანებთან უსაგნო გადაძახილ-გადმოძახილი.

რომ დავთვალე, ლამის სამ ათეულ ქვეყანას ითვლის ჩემი სამოგზაურო ჩემოდანი.. ხშირად არატურისტულ ადგილებზე რომ ამომიყვია თავი, შოტლანდიურ ფერმაში, ან აგრას მტვრიან გზებზე, სან-სებასტიანის ყურეში და არკაშონის ქვიშიან სანაპიროზე…

2020 წელი, როდესაც არანაირი მიზანი არ არსებობდა, დღე მეორე დღის ტყუპისცალი იყო – ნაცრისფერი, კონტურების გარეშე, დადებითი მოლოდინებისგან დაცლილი..

მოლოდინი კი ერთი ისეთი მძლავრი ანკესთაგანია, რასაც ცხვირწინ ადამიანს ცხოვრება გვითამაშებს და მოძრაობის სურვილს გვიღვივებს.. იქნებ არც თუ ისე მოსაწონია ყოველივე ეს, მაგრამ არ გავკარი სხვა რამ “მოსაწონს”, თუ საბოლოო ჯამში დადებით ემოციას მაინც არ იწვევს.

მე კი ვარ და აწი რავი რა შემცვლის, ასეთი სპონტანური, დღევანდელი დღის სიამოვნების მიღებით ბედნიერი ადამიანი, უცებ რომ მომეხასიათება, დავკრავ ფეხს და რუკაზეც რომ არ ვიცოდი მანამდე, ისეთ ადგილას ამოვყოფ თავს და ხვალ რომ ფეხებს გავფშიკავ, იმაზე მაინც არ მექნება გულისწყვეტა – ეს გასული წლები სიხარულისგან დაცლილმა გავლიეთქო…