საქართველოსკენ

წელიწადი გავა, რაც ირანში ვიმოგზაურე და საკმაოდ ვრცლადაც მოვყევი ამ სივრცეში მაშინდელ შთაბეჭდილებებზე.. მაგრამ აღარ მომიყოლია უკან გზაზე გადახდენილი ამბები, დღე–ღამეზე მეტხანს რომ მოვდიოდით ავტობუსით და ემოციურად არანაკლებ დატვრითული იყო, ვიდრე დანარჩენი ორკვირიანი ვოიაჟი.

დრო დიდი გავიდა და პირვანდელი განწყობაც აღარ მაქვს შერჩენილი, მაგრამ მაინც ვეცდები ტვინი მოვიქექო და გავაცოცხლო მგზავრობისას გადახდენილი ამბები.

შუადღეს გადაცელილი იყო, თეირანიდან რომ დავიძარით. ავტობუსი სანახევროდაც არ იყო სავსე. რამოდენიმე ქართველი ვაჭარი, ქართულ–ირანული წყვილი – არდი და ვიკა, კიდევ ერთ ირანელზე გათხოვილი ჩვენებური ქალი – ნინო, თურქული ოჯახი და ჩვენ ვისხედით ტრანსპორტში.

დრო ნელნელა არღვევდა სიუცხოვის ზღვარს, ხალხი უნებურად შევედით კონტაქტში მომაბეზრებელი გზის საუბარში გასალევად. ნინო ირანში იყო უკვე დიდი ხნის წინ გადაცხოვრებული. იქაური ენაც კარგად ჰქონდა ათვისებული – ხან სპარსულად მძღოლს ებაასებოდა, ხანაც საკმაოდ მწვავედ ქართველებს გადმოგვწვდებოდა და გვაკრიტიკებდა, თითქოს თავად სხვა მოდგმის და ჯიშის ადამინი იყო.

ის პერიოდია, ირანელებს საკმაოდ შეეზღუდათ ჩვენს ქვეყანაში შემოსვლის უფლება. ეს კი მის მეუღლესაც შეჰხებია და თავის აღშფოთებას ვერ ფარავდა.

ბოლოსკენ კი გვარიანად დაგვიძაბა ნერვები მისმა გაუთავებელმა ლაქლაქმა. მაგრამ თავიდან სახალისოც კი იყო ნინოს ქოთქოთის სმენა – სანამ საბოლოოდ არ მოიქოქა, არც ვინმე შედიოდა მასთან პოლემიკაში და მის წამოსვრილ ფრაზებსაც მსუბუქი იუმორით ვუყურებდით.

მერე მერე კი ხან ერთს გვიმტყუვნა ნერვებმა, ხან მეორეს და რომ შევეპასუხეთ, უნდა გენახათ მისი გაწიწმატება და გაუთავებელი მონოლოგები…

მანამდე კი ჩემგან მადლობაც კი დაიმსახურა, როცა ერთ ერთ შესვენებისას გვარიან ხლაფორთს ამარიდა სპარსულის ცოდნის მადლით:

ავტობუსი გაჩერდა. ფეხის გასაშლელად გარეთ გამოვედით. თურქი შემიჩნდა – ჩემს გოგონას სურათი გადაუღეო. უარს რატომ ვეტყოდი. იქით კი რაღაც შენობა იდგა, მძღოლს საბუთებს უმოწმებენ. დიქტოფონში თურმე გამწარებული მე მეძახის ვიღაც სახელმწიფო მოხელე: “აქ სურათის გადაღება არ შეიძლებაო”, მე კი არხეინად განვაგრძე აპარატის ჩხაკუნი..

უცებ დაიძაბა სიტუაცია, მიმიხმეს ფოტოაპარატიანად – მე მათი არ მესმის, ნინო გავიხმე – ერთი მითარჯიმნე რაუნდათ–თქო. ცალკე მძღოლი ამიშარდა, თურმე საბუთებს ართმევენ – “შენი მგზავრია და რატომ არ მიხედეო..” ერიჰააა.. გულში მეცინება, თან აშკარად არაა სასაცილო სიტუაცია. მძღოლს შევუღრინე, თარგმნა აღარც იყო საჭირო რომ მიმხვდარიყო – მისი ყვრილი სულ არ მეპიტნავა.

მერე მოხელეს სურათები ვანახე, მომღიმარი პატარა თურქი გოგონას გარდა არაფერი რომ არ მქონდა გადაღებული, ფონად მთები მოჩანდა და შენობა კადრში არც იყო მოხვედრილი. ნინო აქაც დაიქოქა – “რომ ეძახი სპარსულად, ამას თქვენი ენა არ ესმით და რა გინდათო”.. დაშოშმინდა მოხელე, თავი დააქნია ნიშნად რომ აღარც მძღოლს ერჩოდა.. ავტობუსში ავლაგდით, მძღოლმა მომიბოდიშა, ხელი ავუქნიე – “შენ მაგაზე არ იდარდო–თქო”.. გზა განვაგრძეთ.

არდი და ვიკას წარდგენის დროც დადგა – საკმაოდ უცნაური იყო ჩემთვის ასეთი წყვილის ხილვა. ვიკა წარმოშობით ქობულეთიდან იყო, ამჟამად კი კუნძულ ქიშზე ცხოვრობს მის ირანელ მეუღლესთან ერთად. ნინოსგან განსხვავებით არცთუ მოწყალე თვალით უყურებდა ირანს და დანარჩენ ირანელებს – “ჩვენთან არც ჩადრი გვაფარია და ცხოვრებაც ბევრად თავისუფალია, თორემ იქ რა გამაძლებინებს.” არც არდი გავდა ტიპიურ ირანელს – მხიარული ბიჭი ჩანდა, ბაგეზე კი მუდამჟამ სიტყვა “ლუდი” ეკერა და საზღვრის გადაკვეთას ჩქარობდა, პირი ალკოჰოლით რომ ჩაეტკბარუნებინა..

მზე გადაიხარა, ყაზვინი უკან მოვიტოვეთ. შუაღამისას კი უკვე თავრიზს ვიყავით.. მგზავრებს სამოცდაათს მიტანებული ფრანგი, სახელად ალანი შემოგვემატა. კი გამიკვირდა მისი ხილვა საქართველოსკენ მომავალ ავტობუსში. გამოველაპარაკე – რამოდენიმე დღე ირანში უმოგზაურია, ახლა კი გეზი თბილისისკენ ჰქონდა – “საქართველოში ადრეც ვარ ნამყოფი და მინდა კიდევ ერთხელ გავისეირნო ნაცნობ ადგილებშიო..” კაცი თურმე ასზე მეტ ქვეყანაში არის ნამოგზაურევი – თეთრი შურით შემშურდა..

ორისკენ თურქეთის საზღვარიც გადავიარეთ, ძილღვიძილში გავატარეთ ღამის საათები. მორიგ გაჩერებაზე მძღოლებმა ზედმეტად წამოყოლილი იაფი ირანული საწვავი თურქებზე მიასუხარეს და ისტორიულ სომხურ მიწებს შევუყევით. ლამაზი სანახავია იქაური მოტიტვლებული ზეგნები – აღმოსავლეთის მხრიდან არარატის მთა რომ გადმოყურებს.. რამდენი ჩვენი სამხრეთელი მეზობელი ინატრებდა ანალოგიური ხედით ტკბობას..

კიდევ რამოდენიმე საათიც და ქართულ მიწასაც მივადექით – “ცოტაც და სახლში ვიქნებით.” რას ვიფიქრებდით, რა ნერვების წყვეტა გველოდა საკუთარი ქვეყნის საზღვრის გადაკვეთისას.

საპასპორტო შემოწმება გავიარეთ და სანამ ავტობუსს გაჩხრეკდნენ, იქვე გამშვები პუნქტის შენობაში ჩამოვსხედით დაღლილები – სკამები არც იყო საკამარისი და კოკა პირდაპირ კიბეზე მოკალათდა. ამ დროს მესაზღვრემ ჩაგვიარა, კოკას თავზე წამოადგა და დარწმუნებული რომ ირანელს მიმართავდა, ქართულად თავზე დაჰყვირა – “წესიერად დაჯექიო” (?) .. ყველა გავშეშდით, იმდენად მოულოდნელი იყო მესაზღვრის ასეთი უტიფარი ქცევა. წამი დამჭირდა გასააზრებლად, რომ რაც მომესმა, სინამდვილეში ხდებოდა..

კოკამაც თავის გურგუმალა თვალები გაოცებულმა მიაპყრო კაცს, ლამის შუბლზე რომ აუვიდა..

და მივდექით.. მესაზღვრე ჩვენზე უფრო გაოცდა, ეს მისი აზრით ირანელები (არადა მზისგან დახრუკული ისედაც შავგრემანი თანამემამულენი) მშვენიერი ქართულით რომ ავმეტყველდით… თანაც ტონი აშკარად არ გვქონდა მეგობრული. ჯერ უკან დაიხია – “არ მიყვირიაო”.. რომ შევუღრინეთ – “აბა ამდენ ხალხს მოგვეჩვენაო”.. და შევულაგეთ და შევულაგეთ –”ფორმა გაცვია, ქვეყნის სახე ხარ, ნაცვლად მაგალითის მიმცემი იყო, ეს რა საქციელია?!..”

ჩაუვარდა კაცუნას ენა მუცელში.. დაკრა ფეხი და კაბინეტში შეიმალა..

ხმაურზე დაგვესივნენ სხვა მესაზღვრეებიც, ზოგმა თავის მოქონვა დაიწყო – “დაძაბული სამუშაო გვაქვსო, ჩვენც ნერვებზე ვართო..” მოკლედ სისულელეები. უფროსი მოვიკითხეთ – “თავად ეგ არისო”.. სიმწრისგან ჩაგვეცინა, ხელი ჩავიქნიეთ..

საბედნიეროდ ნორმალური ბიჭებიც გამოჩდნენ, მოგვიბოდიშეს – “სამწუხაროდ ახლა წახვალთ და ერთი ღორის გადამკიდე მთელ კოლექტივზე ცუდი აზრის უნდა იყოო..”

“კაი მე არ ვიქნები, მაგრამ აგერ ეს პატიოსანი ფრანგი კაცი აქ რომ ზის გაოგნებული, როგორ გავაგებინოთ, აქ რაც მოხდა ახლათქო?!”

ავლაგდით გაღიზიანებულები ავტობუსში.. ნინო ცალკე დასაბმელი იყო – “ჰოოო!!! აი ეგ იყოო ჩემს ქმარს შემოსვლის უფლება რომ არ მისცა ქვეყანაშიო..” – ის თავისას ჩიოდა… მორიგი მონოლოგის მოსმენისთვის განწირულები ვიყავით..

და გავიარეთ რამოდენიმე ასეული მეტრი და ვხედავთ ხიდზე გადაყირავებულ ტრაილერს, სიგანეზე ისე არის გადაქცეული, გვერდს მანქანა კი არა, კაცი ვერ აუქცევს. ამინდიც გაფუჭდა, გემრიელად დასცხო წვიმამ.

აქოთქოთდა ავტობუსი – “ვინმე გადავიდეს, ნახოს სიტუაცია, ფეხით თუ გადავივლით”.. აზრის გამომთქმელი ბევრი იყო, გარეთ თავსხმაში ცხვირის გაყოფა კი არავის უნდოდა.

მე და კოკა ჩავედით, სიტუაცია დავზვერეთ, გავლის შანსი არ იყო და არც იმის პირი უჩანდა, გზის გახსნა მალე თუ მოხერხდებოდა. გალუმპულები შევბრუნდით ავტობუსში.

ერთმა კაცმა – “ნაცნობი მყავს ახალციხეშიო, წამოვიდეს მარშუტკით და გავყვეთო?!”.. ატყდა ისევ ყაყანი, თუმცა რაღა იყო განსასჯელი, არ ვიცი. ბოლოს მოთანხმდა “საბჭო” და დასტური განუცხადეს. ნინომ – “მე ბევრი ბარგი მაქვს და ვერ გადავიტან იქითო..”
– “ყველა აქ არ ვართ? თითო თითო ნივთს გამოგართმევთ და გადაგატანინებთო..”

როცა პრობლემაა, მაშინ მშვენივრად ჩანს ადამიანის ხასიათი.. ერთ საათში აღარავის ახსოვდა ერთხმად დადებული პირობა და ისევ მე და კოკამ ვზიდეთ ნინოს ბარგი ტალახში ამოგანგლულებმა. უმრავლესი კი მარშუტკაში წვიმისგან თავის დროზე შეფარებაზე თუ ზრუნავდა..

მაგრამ ცოტახანში ვიღას ახსოვდა დაძაბული ნერვები – საღამოს უკვე ალანთან ერთად კოკას ბარში ქართულ ლუდს ვწრუპავდით და განვლილ ოცდაოთხ საათს მხიარულად ვიხსენებდით..

წელიწადი გავიდა და როცა ალანისგან სხვა ტექსტთან ერთად ეს სიტყვები მივიღე წერილად: For me, this trip was a very strange and warm moment, and I thank you again for your welcome in Tbilissi.. მეც ბევრი რამ გამახსენდა და გადავწყვიტე ასე მშრალად მაინც მომეყოლა..