Iran, Shiraz (Part V)

8 მაისი

ავტობუსის სადგური. სულ რაღაც ჩვენებურ ფულზე შვიდი ლარი ბილეთის ფასი, ამდენივე საათი გზა და ჰორიზონტზე შირაზიც გამოჩნდა. სასტუმროს ძებნაში უნამუსო ტაქსისტს გადავეყარეთ – თავიდანვე არ მოვურიგდით ფასზე და ლამის სამმაგი წაგვცანცლა.

მაგრამ სამაგიეროდ საუცხოო სასტუმროს (Niayesh Boutique Hotel) მივაგენით, ძველებურ ყაიდზე მოწყობილს, მშვენიერი ეზო–რესტორნით.

დაღლილობას მოვერიეთ და ქალაქის დათვალიერებას შევუდექით. ქერიმ ხანის მიერ აგებულ ციხე–სასახლეს (Arg of Karim Khan) მივადექით. კვირა გავიდა რაც ირანს ვართ და ამასობაში “აღმოსავლურ არაბული” ციფრებიც დავიმახსოვრეთ. შესაბამისად აქამდე გაუგებარი, აბრებზე გამოკრული ფასების კითხვაც დავიწყეთ. სხვათაშორის ტექსტისგან განსხვავებით, რიცხვები “ნორმალურად” – მარცხნიდან მარჯვნივ იწერება.

ადგილობრივებისთვის კულტურული ძეგლის ნახვა ორი თუმანი ჯდება (20 000 რიალი), აი ტურისტებს კი შვიჯდერ მეტს ახდევინებენ.

ისედაც შავგვრემნები, აქაურ მზისგან დამწვრები, მთლად ირანულ ფერზე მოვედით და სუფთა ინტერესის გამო, გამოგვივიდოდა თუ არა, რამოდენიმეჯერ ვცადეთ თავი ირანელებად გაგვესაღებინა და “იაფი” ბილეთით გვესარგებლა..

ერთი–ორჯერ კოკა ახლოსაც კი იყო მიზანთან – რამოდენიმე კითხვას მარტივად კი–არას (ბალე/ნა) პასუხით მოხერხებულად აარიდა თავი.. მაგრამ აი უკვე ბილეთს რომ უწვდიდა “თანამემამულე”, კიდევ ერთი, შედარებით “რთული” კითხვა და მანდ უკვე დავიწვით… მოკლედ ვერ გავახერხეთ..

რათქმაუნდა ვერ ავცდით ბაზრებს – საღამოს ხალხისგან გადაჭედილს, საათი რომ ვიბორიალეთ. შემდეგ შაჰ ჩერაღის უზარმაზარ მეჩეთს მივადექით. ფოტოაპარატის შეტანა აკრძალული იყო, შემნახავ ოთახში დაგვატოვებინეს.

უზარმაზარი ღია სივრცე იშლება კარიბჭის მიღმა, ხალიჩებით გაწყობილი, კიდეებში ტრადიციულად რამოდენიმე ტაძრია წამოჭიმული (Shrines). ნაგებობა შიგნიდან უმცირესი სარკის მოზაიკით არის მოპირკეთებული, ყველაფერი რომ ბრწყინავს. უყურებ უზარმაზარ სივრცეს, ასე მცირე დეტალებით გაწყობილს და გონებას უჭირს აღქმა, თუ რა შრომის და მოთმინების ხარჯზეა ეს ყველაფერი აშენებულ–მოპირკეთებული.

მეჩეთის ეზოში კი დასვენების დღე იყო და ათასობით მლოცველს ჰქონდა თავი მოყრილი – ხაზად ჩამწკრივებული რომ წამოჩოქილიყვნენ – დიდ ემოციას ტოვებს ნანახი სურათი… მაგრამ გონების სიღრმეში სულ უფრო მყარად იბადება და ვითარდება აზრი – თუ როგორ შორდებიან ადამიანები ერთმანეთს “ჭეშმარიტი გზის” ძიებაში..

სასტუმროს მოვბრუნდით – რესტორნის მოსასვენებელ ტახტზე წამოვგორდით. ბედნიერებას სხვა არც არაფერი აკლია, იმ წამს ასეთი განცდა იყო – დაღლილ კუნთებს ვასვენებ, ჩაის მივირთმევ და კარი ჰოტაკაინენის “სანგრის ქუჩას” ვკითხულობ…

9 მაისი

დილაუთენია ავდექით. ქუჩაში პირველსავე ტაქსს მოვუთანხმდით ას თუმნად რამოდენიმე ისტორიული ადგილის მოსატარებლად (სასტუმროში იგივე სერვისში თითქმის ოთხჯერ მეტს ითხოვდნენ).

პირველი პერსეპოლისს ვეწვიეთ. შთამბეჭდავი სანახავია ქრისტეს შობამდე VI საუკუნეში აშენებული ნაქალაქარი, თუნდაც იმის ფონზე, რომ ალექსანდრე დიდმა თავის დროზე გადაწვა, მერე მრავალი საუკუნე მიწის ქვეშ იყო დამახრული და დღემდე მხოლოდ მცირე ფრაგმენტები თუა შემორჩენილი.

ორმოც თუმნად გიდი ავიყვანეთ, დაიწყო სტანდარტული ტექსტებით ქალაქის ისტორიის მოყოლა. დიდი წილი ინფორმაციის არცთუ დამაჯერებლად ჟღერდა.

ძირითადად კარიბჭის და სასახლეების სვეტებია შემორჩენილი, უდიდესი შრომა რომ არის ჩადებული უმცირესი დეტალების გემოვნებით გამოყვანაშიც კი. მთავარი სასახლის, აპადანას კედელზე ბარელიეფური უზარმაზარი სცენაა გამოსახული – სხვადასხვა ერის წარმომადგენლებს როგორ მოაქვთ ძღვენი ნოვრუზობას აქემენიანთა იმპერიის მბრძანებლისათვის.

ვინ აღარ ჩამოგვითვალა გიდმა: ფრიგიელები, ლიდიელები, კაპადოკიელები, ინდუსები, არაბები, სომხები, ეთიოპიელები… და საზეიმოდ ბოლო ბარელიეფზე – “ესენი კი, აბა გამოიცანით?! – ქართველები არიან-ო!!!” მე და კოკამ სიცილი ვერ შევიკავეთ – მოგვიანებით ვხუმრობდით, მარკეტინგული სვლაა – რა ეროვნების ტურისტიც არის, ბოლო ბარელიეფს უეჭველი იქაურ ხალხად ასაღებენო.

შემდეგ ფასარგადისკენ გავწიეთ – აქემენიდების იმპერიის პირველ დედაქალაქისკენ. წლებს აქაურობა პერსეპოლისზე უფრო მეტად გაუნადგურებია, მცირე დეტალები თუა შემორჩენილი. ყველაზე თვალნათელი ნაგებობა კიროს (სპარსულად ხუროშ რომ გამოითქმევა) დიდის აკლდამაა.

ბოლო ისტორიული ადგილი კი ნაქშე–რუსტამი იყო – უზარმაზარი კლდეში ნაკვეთი აკლდამები. მთლიანი ტერიტორია დაახლოებით ვარძიის ხელა იქნება, სადაც აქემენიანთა დინასტიის გამორჩეული მმართველები არიან დაკრძალულნი – დარიოს I, ქსერქსე I, არტაქსერქსე I და დარიუს II.

საღამოს მოვბრუნდით ისევ შირაზს. ჩვენ მძღოლს მადლობის ნიშნად ცოტა ზედმეტიც ვუსახსოვრეთ თანხა. ცოტა სასტუმროში დავისვენეთ და აქაური შუასაუკუნეების მწერლის – ჰაფეზის ბაღ–სასაფლაოს მივაშურეთ. ლამაზად გაფორმებულ ბაღის ცენტრში მწერლის საფლავი არის განთავსებული. ეზო გარშემორტყმულია შენობებით, შიგნით ათასნაირი ხელნაკეთი ნივთების მაღაზიებია განთავსებული.

იქვეა ლიმნის ხეებით გადაფარული ღია კაფეტერია, თეთრ ლამპიონებით გადანათებული. უამრავი ხალხი ირევა და რამოდენიმე ათეული წუთით ჩამოჯდომაც პირდაპირ მისწრებაა.
ცოტა ნაყინით გავგრილდით და თან ადგილობრივების ქცევას და მიმიკას ვაკვირდებოდი – რა ეტყობოდა ახლა ამ ხალხს რომ ისლამურ რელიგიით შებოჭილები ცხოვრობენ: გამოპრანჭულები, დახატულები, ლაღად მოსაუბრენი, სახე მომღიმარნი.

10 მაისი

ჩვენი მოგზაურობა დასასრულს მიუახლოვდა. შემდეგი დღისთვის შირაზი–თეირანის მატარებლის ბილეთი ავიღეთ და ბოლო საღამოს გასატარებლად ყალათისკენ ვქენით პირი. კოკას ერთი ნაცნობი ფრანგი სტუმრობდა იმ ადგილებს, იქაურის საკონტაქტო ნომერი მოგვცდა და გვირჩია, მოინახულეთ ის ადგილებიო.

მივწერეთ რამინს, იმან – მობრძანდით გელითო.

სანამ ტაქსს გავურიგდით, იქვე ერთი ირანელი ახალგაზრდა იდგა – შემოგვთავაზა, წამოდით მე წაგიყვანთო. მეგობარს დაურეკა. ცოტახანში მანქანაში ვისხედით ორ ირანელთან ერთად და ყალათისკენ მიმავალ გზას მივუყვებოდით.

უკვე ნასწავლი რამოდენიმე ათეული სიტყვა და უნდა გენახათ როგორ ვახერხებდით საუბარს, ისინიც ორ–სამ სიტყვას ინგლისურად ამტვრევდნენ. გვერდიდან საინტერესო საყურებლები კი ვიქნებოდით. გრძნობა იყო, ჰა ჰა ცოტაც და თავისუფლად მოხერხდებოდა ენის ბარიერის დაძლევა… ასე ჯახირ–ჯახირ საუბარში მთელი გზა არ გავჩუმებულვართ, სანამ ყალათს არ ვუწიეთ.

– “ყალათ… ჰააა მარიჯუანაა!” – ბედნიერი სახით გვიყურებდა სარკიდან ახლადშეძენილი მეგობარი. რას დააჯერებდი რომ არაფრის მოწევას ჩვენ იქ არ ვაპირებდით გარდა ტრადიციული ყალიონისა.

მობილურით ინტერნეტში საქართველოზე ინფორმაციის ძებნა დაიწყო.
– “გიურჯი ლანგვიჯ რუსიე?!” თითებს ახახუნებდა სპარსი, ნიშნად – ერთნაირიაო?!
– “ნა, ნა” – უარის ნიშნად თავს ვაქნევდით.

ორ მომენტში გემრიელ ავარიასაც გადავურჩით.. გიჟი მძღოლები არც ირანს აკლია. ბოლოს სიმწვანეში ჩაფლულ, მთაზე შეფენილ სოფელსაც მივადექით. დაგვეხმარნენ რამინის კაფეტერიის პოვნაში. მადლობის ნიშნად, რაც ტაქსისთვის უნდა მიგვეცა, ფული ვუსახსოვრეთ. უნდა ვთქვათ – უარზე იყვნენ. ვანიშნეთ, რომ სხვანაირად არ გამოვიდოდა.

მასპინძელი გამოგვეგება – გადაგვეხვია, მხარზე გვაკოცა. თბილად მიგვიღო, მიუხედავად იმის, რომ მისთვის აბსოლიტურად უცხოები ვიყავით. ღამის გასათენებელი რომ ვიკითხეთ, სად შეიძლებოდა დარჩენა – No problem–ო, მეორე სართულზე აგვიძღვა – სამი კაცი კი დავეტევით როგორმეო.

მერე ფეხით იქაური ადგილები მოგვატარა. ტყე, კლდეებით შემოსაზღვრული, საიდანაც ჩანჩქერები გადმოედინება. შემდეგ თავის ასაკოვან მეგობართან მიგვიყვანა – ხოსროსთან. კაცი ღარიბულ ფარდულში ცხოვრობს – მცირე ეზოში თხები დაურბიან და არც ოთახში უშლის შემოსვლას, წაშლილია ზღურბლი ადამიანს და ცხოველს შორის.

ფეხმორთხმით ტრადიციულად ჩაი მივირთვით, ერთი ჭიქა თხებმაც დალიეს, აქაურ ენაზე „ბოზ“–ს რომ ეძახიან. ჩავცალეთ ჭიქები და მასპინძელს გამოვემშვიდობეთ.

ნამდვილად ღირს აქაურობის სტუმრობა – ძველის ძველი ისლამის პერიოდამდე ნაშენი დასახლება. რამინმა – „აქ ძველ სპარსულზე ვსაუბრობთ ხალხიო, შირაზელ და სხვა ირანელებს ჩვენი არ ესმით. “სალამი” არაბებმა დაამკვიდრეს, ჩვენ დურუთს ვიტყვით, ხოლო გამომშვიდობებისას ბედრუთს, ნაცვლად მთელ ირანში გავრცელებული „ხოდაფეს“..

ვნახეთ ერთი, ოდესღაც ზოროასტრების სარიტუალო ნაგებობა, ქრისტიანულ ეკლესიად გადაკეთებული. გავიარეთ უამრავი ვიწრო ქუჩა და ლამაზი დაბალი შენობები ჩაწიკწიკებული. სოფელი მცირე ღია არხებითაა დასერილი, თავისუფლად რომ გადააბიჯებ, იქაურობას წყალი არ აკლია, შესაბამისად არც სიმწვანე. ალაგ მთაზე ვაზის ყლორტსაც ჰქონდა ყელი წამოღერებული.

ისევ კაფეტერიას მივუბრუნდით – მყუდრო ადგილი ჭკვიანურად არის მოწყობილი. გიტარა გადმოვიღე, რამინმა ტომბეკი მოიმარჯვა – გარემოს სიჩუმე მუსიკის ჰანგებმა დაარღვია.

საღამოს შუქი ჩაქვრა. კაფეტერია დავკეტეთ და ქვედა უბანში ხილის საყიდლად დავეშვით. ჩვენებური 90–იანები მოგაგონდებოდა, ქალაქიდან გაკრეფილები შარაგზაზე რომ დავსეირნობდით ზაფხულის და უშუქობის პერიოდში.

მერე ყალიონიც გავაბოლეთ. საუბარში ბოლოს შუქიც მოვიდა, ცოტა მუსიკას მოვუსმინეთ და დასაძინებლად იქვე ხალიჩაზე მოვთავსდით.

11 მაისი

გამოვემშვიდობეთ რამინს. მატარებლის სადგური არმისული შირაზამდე იყო. პოლიციამ ბილეთზე ხელი მოგვიწერა (ასეთი უცნაური პროცედურაა უცხოელებზე) და ცოტახანში უკვე თეირანისკენ მიმავალ მატარებელში ვიჯექით

***

მიყვება მატარებელი ზაგროსის მთებში გაჭრილ ლიანდაგს, ალაგ საკმაოდ დიდი სიმაღლიდან რომ გადავყურებთ თვალუწვდენელ ხრიოკ ველებს. ხან ოაზისებიც მოჩანს – დასახლებები, გამწვანებული ხეხილის ბაღებით.

კუპეში შეყუჟულ ჯდომას ისევ ვაგონ–რესტორანი ვარჩიეთ –ადამიანურად ვივახშმეთ. მხიარულებას იწვევს მომსახურე პერსონალში ჩვენი დამტვრეული ირანულის სმენა. უკვე მერამდენედ კითხულობენ ქართული და რუსული ენის მსგავსებაზე, – “კი მსგავსია, ისევე, როგორც ჩინური და ირანული..” – პასუხს ღიმილით ვაძლევ.

გამთენიისას უკვე თეირანში ვიყავით…