Iran, Isfahan (Part IV)

5 მაისი

გათენდა და ტრადიციულად ფოტოაპარატით შეიარაღებულები ქალაქს მოვედეთ. ერთმანეთს ენაცვლება მეჩეთები, ძველებური ბაზრები, უზარმაზარი ბაღები.

ქალაქი კია ტრანსპორტით გადატვირთული, მაგრამ ამ ყველაფერს პარკების სიმრავლე უპირისპირდება. ქუჩებშიც კი გზაგამყოფ ზოლში ხუთსართულიანი სახლის ხელა ხეებია წამოზრდილი და მცხუნვარე მზის სხივებისგან იცავს ფეხით მოსიარულეებს.

ჩავიკარგეთ აქაურ ბაზრის ლაბირინთებში – თვალი ვერ ძღება სავაჭროდ გამოტანილ ათასგვარი ნაქსოვ–ნაკეთობების თვალიერებით. დასასვენებლად ჩაიხანა მოვიკითხეთ. სადღაც გავძვერით, ძველებურ ეზოს მივადექით – გვირჩიეს, მოგეწონებათო.

მართლაც საოცარ ადგილას ამოვყავით თავი – სარდაფი გაფორმებული ათასგვარი წვრილმან–მსხვილმანით. რა აღარ კიდია კედელზე – ნაჯახები, ხმლები, ფარები, ხალიჩები, ფოტოები სპორტსმენების, ქალაქის ხედების, ხელნაკეთი ნივთები, ყალიონები… დიდი აბრაა გამოკიდებული – “სურათის გადაღება აკრძალულია”–ო.. მარა პირველს რასაც მოკრავ თვალს, სამოცდაათ წელს მიტანებული ბრიტი ბებო აღფთოვანებული რომ უღებს აქაურობას ფოტოს.

სხვებიც ღიმილით შესცქერიან ამკრძალავ ნიშანს, მერე აიფონს გამოგიწვდიან და გთხოვენ, სამახსოვროდ მათაც გადაუღო სურათი.

მიმტანი კი გრძელ დერეფანში დაუღალავად გადი–გამოდის. აქეთ–იქით რიგად ჩამწკრივებულ მაგიდებს მოხერხებულად აცლის ჩაიჩაცლილ ჭიქებს და გამოლეულ ყალიონებს. უცნაური აღნაგობით, თავისკანტურით და ბედნიერი ღიმილით რომ ჩაგიქროლებს. მაისურზე კი დიდი ასოებით აწერია – “nobody is perfect”.

შემდეგ იმამის მოედანზე ამოვყავით თავი – შაჰ აბასის ზეობის პერიოდში აშენებული ბაღი გარშემორტყმული ორი მეჩეთით (Shah Mosquea, Sheikh Lotfollah Mosque) და ალი ქაფის სასახლით. მე ვერ ავღწერ მოზაიკის იმ სილამაზეს, რითაც ეს მეჩეთებია მორთული, ისევ სურათები თუ გიშველით ამ ყველაფრის აღქმაში.

ხეტიალში მოსაღამოვდა – დამშრალი ზაიანდერუდს ჩაყოლებულ ბულვარში წამოვკოტრიალდით კოხტადგაკრეჭილ გაზონზე – აგრილდა, ქალაქში ლამპიონები აკიაფდა. შორს, შორს ფონად მოლას ლოცვა ისმოდა.. სასიამოვნო ხმოვანება შემოჰქონდა მანქანების ძრავების საერთო გუგუნის ფონზე..

6 მაისი

მცირე დრო არ გვაძლევს საშუალებს რომელიმე ქალაქში 2–3 დღეზე მეტ ხანს დავრჩეთ. ბარგი მოვკარით და სანამ გიო თეირანიდან მობრუნდებოდა, დროის მოსაკლავად ქალაქში გავედით.

საქაბაბეში ჩამოვსხედით. რამოდენიმე წუთია საჭირო წინდაწინ შამფურზე წამოცმული ცხვირს ხორცი რომ შეგიწვან. თხელ ლავაშში გაგიხვევენ, შემწვარ პომიდორთან ერთან. ლიმონი, ხახვი, მწვანილი, არაჟანი და გემრიელი საუზმეც მზად არის. ესეც აქაური სწრაფი წახემსება.

მერე ჩვენი მეგობარიც შეგვეხმიანა და ისევ გზა, ამჯერად ფერეიდნისკენ. ბუნებას ნელ–ნელა სიმწვანე შეეპარა, გალამაზდა.

გიომ – “ფერეიდანი მომიჯნავე რეგიონია, თურქებით და ქურთებით დასახლებული. რატომღაც ეს სახელი დამკვიდრდა ჩვენში იმ ადგილის ტოპონიმად, სადაც შაჰ აბასის დროს საკუთარ მიწიდან აყრილი ქართველობა დაასახლეს”.

ქართველებთან..

ორიოდე საათი და მარტყოფსაც მივუახლოვდით, ყველაზე დიდ ქართულ დასახლებას ირანში. დაახლოებით ათ ათასამდე მოსახლით, ძირითადად ქართული წარმომავლობის. ლამაზი მხარე კი შეგირჩევიათ-თქო, ვეხუმრებოდი გიოს. მთებს შორის, სიმწვანეში ჩაფლულ ადგილი იყო, ძირითადად ფერდობზე შეფენილი ორსართულიანი სახლებით. ზღვის დონიდან ორნახევარ კილომეტრზე აზიდული, საღამოს კაცს ამ ზაფხულის პირასაც გემრიელად რომ შეგცივდებოდა.

გიო ღამენათევი იყო. დავამშვიდეთ – არ დავიკარგებით, დასასვენებლად გავუშვით. ქუჩაში გავისეირნეთ. ხალხი მალევე შემოვიდა კონტაქტში, რომ გაიგეს საქართველოდან ჩასული სტუმრები ვიყავით.

ერთი კაცი გამოგვყვა, მაღაზია–მაღაზია დაგვატარებდა და ხალხს გვაცნობდა. თავად – დედა ქართველი მყავს, აღა კი ირანელიო.

მერე ერთ ალაგს მეგობრები მოიკრიბნენ, საშუალო ხნის ხალხი, ქალაქის თავზე მოწყობილ პარკში აგვიყვანეს – ჩაი დავლიეთ, ყალიონი გავაბოლეთ.

ერთი–ერთი მათგანი მთასვლელი გამოდგა, შაჰრამი – “საქართველოში ვიმოგზაურე ამას წინათ. შხარაზე მინდა მომავალში ასვლაო.”

ღიად დასცინოდა ისლამურ რელიგიას, მაგრამ არც ქრისტიანებს სწყალობდა: “ერთი მეუბნება სწორი გზა იქითაა, მეორე, აქეთო. სინამდვილეში ჩემი ღმერთი კი ჩემს გულშია და არ მაინტერესებს სხვა რას მელაპარაკებაო.”

თვალი კი ამ დროს ბუნების სილამაზით ტკბება. შორს, შორს მთის წვეროებს თოვლი ამშვენებს.

– “ქართველები ნელ–ნელა ვმცირდებით, ზოგი დიდ ქალაქში მიდის რომ დაწინაურდეს და იკარგება, გარშემო კი თურქები და ქურთები სახლდებიან”.

საუბარში ეტყობათ, არ უყვართ ქურთები. მსუბუქად დასცინიან – იპარავენ და ქურდობენო. ჩვენი ქართველობა გამახსენდა ევროპას მოდებული – აბა ისინი უნდა ნახო მოპარვა და ქურდობა როგორი იციან.

– “ჩვენ კარგი სახელით ვართ, რამე დაგვჭირდეს და რომ გაიგებენ ქართველი ვარ, ფასსაც დაგვიკლებენ და ვალადაც გაგვატანენ – გვეტყვიან, ფული მერე მოიტანეო..”

ქართულს სკოლებში არ ასწავლან, კერძოდ შეკრებენ ბავშვებს და ასე ამეცადინებენ რომ მშობლიური ენა არ მიეცეს დავიწყებას.

– “თავად სანამ სკოლაში არ მივედი, სპარსული არც ვიცოდი – სახლში სულ ქართულად მელაპარაკებოდნენ.”

ერთ მაღაზიაში კაცმა – “ანბანი მინდა ვასწავლო ჩემს ბავშვს და წიგნები არ გვაქვსო”. შევპირდი, წამოღებული მაქვს რამოდენიმე წიგნი და გაჩუქებ–თქო.

– “ჩვენ აქ სენაკში ვართ, ბევრს სურს ბავშვები საქართველოში წამოიყვანონ..”

ამირანამ – “გოგოს ნათელა ქვიაო, ბიჭს კი ილია. ასე მითხრეს სახელების წიგნში მასეთი არაფერია და არ მარქმევინებდნენ. მაშ იქ წავიყვან, სადაც მაგ სახელს ჩასწერავენო და ბოლოს ასე დავიყოლიე.”

საღამოს გიო გველოდა თავისთან, მაგრამ აბა ამ ხალხს აწი რას დავუსხლტებოდით. მანქანაში ჩაგვსვეს – ბაღებისკენ ქნეს პირი, სადაც შრომისგან დაღლილებს შესაფარებლად პატარა ქოხები აქვთ წამოჭიმული და დროის სატარებლადაც საღამოობით იქ იკრიბებიან.

მაყალი გამართეს, ქათამი შესწვეს. მოკრძალებული პურმარილი პირდაპირ ხალიჩებზე გადაფარებულ პარკზე გაშალეს. ფეხმორთხმით ვიჯექით. სამ–სამი ჭიქა დაგვალევინეს. კაცი სახელად დავითი იყო მასპინძლად.

– “სულ პირველ არტგენზე ხუთი კაცი ვიყავით საქართველოს. ჩვენ არ ვმღეროდით, მაგრამ ისე გამოგვაცხადეს, თითქოს სწორედ რომ ამისთვის ვიყავით ჩამოსულები.. გავედით სცენაზე – ვიმღერეთ, რავიცი როგორ… ხალხს კი მოეწონათ ქართულად რომ ვუბნობდით..”

გახელდა საუბარი. იყო ერთი გაცვლა სიტყვების – ნივთებს, ცხოველებს, რას როგორ ვუწოდებთ. ბავშვური სიხარულით ხვდებოდნენ, როცა აღმოაჩენდნენ რომ რაიმე ნივთის სახელს ასევე მსგავსად ვიტყოდით..

ბევრი ძველებური სიტყვაა მათ საუბარში შემორჩენილი. თავიდან რომ კიდეც გაგიჭირდება საუბრის აღქმა, სპეციფიური კილოკავის, თუ სპარსული სიტყვების შერევის გამო. გამოთქვამენ ჩვენში გადავარდნილ “ხ”–ს. მათებურად “ხელი” დაახლოებით “ჰქელი” ასე ჟღერს. ბევრი იცინეს, თავადაც რომ ვცადე მსგავსად მეთქვა. ხშირად სიტყვებში “ვ” იკარგება – ძ(ვ)ელი, მო(ვ)ლენ..

დათომ საგულისხმო სიტყვები გვითხრა, ჭიქით მასპინძლები რომ დავლოცეთ:
– “როცა საქართველოდან ჩამოდიხართ, ეს ჩვენთვის ხელახლა დაბადებაა და იმედის გაჩენა, რომ სამშობლოს დავუბრუნდებით!!!”

საუბარს ცეკვა–თამაში მოყვა. ატყდა ერთი ამბავი – ხალხი ამღერდა, წყლის ჭურჭელი მოიმარჯვეს, დოლად მოუნაცვლეს. უნდა გენახათ ეს ორმოცს გადაცილებული ხალხი როგორი ამჩატდა და ახალისდა.

წრე შეიკრა, სიმღერაზე და ტაშის რითმაზე რიგრიგობით ხან ერთი შევარდებოდა საცეკვაოდ, ხან მეორე. ნამდვილი ზეიმი იყო სიცოცხლის..

შუაღამეს გადასული იყო, ავიშალეთ. ისმაილმა წაგვიყვანა თავისთან სახლში. მოსასვენებელი პირდაპირ იატაკზე გაგვიშალა – ჩვენში აბა ტახტი არ ვიცითო..

7 მაისი

ვმეორდები, მაგრამ სხვანაირად დილა აქ არ იწყება – ჩაი, ცოტა ტკბილეული და გიოსთან შესახვედრად გავწიეთ. თბილისიდან წამოღებული ანბანის პლაკატები და დედაენის წიგნები დავარიგე. ზოგი შაჰრამს, ზოგიც წიგნების მაღაზიის პატრონს ვუსახსოვრე.

ამასობაში გიოც გამოჩნდა, პური და ხორცი ვიყიდეთ და მამამისის ბაღისკენ გავსწიეთ.

ხეხილის ბაღში ჩადგმულ გარაჟივით მცირე სახლს მივადექით. მზე აჭერდა და სიცხის მიუხედავად, შიგნით სიგრილე იდგა. ეზოში ცეცხლი ავაგიზგიზეთ, შამფურზე ცხვრის ხორცი აშიშხინდა.

მარტყოფი მოშრებით მოჩანს, გარემო ლამაზი და მშვიდია – არც მაქვს გრძნობა საქართველოდან ლამის ორი ათასი კილომეტრის მოშორებით რომ ვარ. სოფლის აურა, ხეხილის ბაღი, იქ მოფუსფუსე რამოდენიმე გლეხიკაცი ძველქართულად მოუბარი, შინ ყოფნის განცდას ქმნიდა.

სასიამოვნოდ უბნობს გიოს მამა, უდიდესი რიდი და პატივისცემა იგრძნობოდა მამა–შვილს შორის. წამოსვლის წინ მოხუცს ქართული დროშა ვუსახსოვრე. კაცი ემთხვია, გულში ჩაიკრა – ამაზე ძვირფასს შენ ვერაფერს მაჩუქებ–ო! გამოვემშვიდობეთ.

ისპაჰანში წამოსვლამდე მანქანით გარშემო სხვა სოფლები შემოვიარეთ. ვაშლოვანს რომ ჩავუარეთ, გიომ დანანებით – “აქაური ქართველობა ადგილობრივებზე უფრო მაგრად იცავენ მუსლიმურ წესსო”.

გზად ფერეიდნის დასახლებაშიც გავჩერდით, გიოს ბიძამისთან მცირე საქმე ჰქონდა. ყურისთვის გაცილებით გასაგებ ქართულით გველაპარაკა შუახნის კაცი. მერე გავიგეთ, მიზეზი – 90–იანებში თურმე მთელი ათი წელი იცხოვრა საქართველოში. ბოლოს საქმე ვერ ააწყო და ისევ ირანს მობრუნდა.

საღამოს პირს ისპაჰანს ვიყავით უკვე – ღამის გასათევებლად გიომ თავისთან მიგვიპატიჟა.