Iran, Tehran (Part 2)

    

2 მაისი

დილით ძლივს ავწიეთ სასაუზმოდ თავი. სასტუმროს კაფეტერიაშივე ცოტა წავიხემსეთ და სანამ ჯეფრი გვეწვეოდა, ისევ ძილი შევიბრუნეთ.

მერე ათ წუთში სასწრაფოდ ჩავლაგდით, ოთახი დავცალეთ, ბარგი მიმღებში დავტოვეთ და ქალაქს მივაშურეთ.

სეირნობისას გადავეყარეთ ბერძნულ ეკლესიას, შემდეგ სომხურს – გასვენება იყო, ზღვა ხალხი მოსულიყო სამძიმარზე – როგორც ჩანს აქ საკმაოდ დიდი დიასპორაა ჩვენი მეზობლების.

ქალაქში საინტერესო იყო რიგი შენობების კედლების ხილვა, ანტიამერიკული ხასიათის სურათებით მოხატული.

ასე წოწიალში ბოლოს ქალაქის ჩრდილოეთ ნაწილში, ძველ ბაზარში ამოვყავით თავი. მოშიებულზე იქვე ტრადიციულ ირანულ ჩაიხანაში შევედით – უმაგიდო, ხალიჩებით მორთულ მოსასვენებელზე მოვკალათდით. ბრინჯი მივირთვით ათასნაირი შეკმაზულობით, ყალიონი მოვწიეთ.

აქ დასვენების დღეები ხუთშაბათი და პარასკევია და ამ დროს ფულის გადასახურდავებელი ჯიხურიც კი არ მუშაობს. ჩაიხანის ქეშიერმა – მე დაგიშლითო. ას დოლარიანი გავუწოდეთ, ჯეფრი წევდა თარჯიმნობას. დაიწყო კუპიურების დასტა დასტა გადმოღება და თვლა. კი აქვთ ფული ბევრი ნულებით. ცოტა არ იყოს აიჭრები, სანამ შეეჩვევი.

აქაური 20 000 რიალი დაახლოებით ჩვენი ლარიანის ტოლფასია. ზეპირ ლაპარაკში თუმნებს ხმარობენ და ხან თითო ნოლის ჩამოშორებით 2 000 შეიძლება გითხრან, ანაც საერთოდ ოთხ ნოლს მოაკლებენ და ორ თუმნად “მონათლავენ” ამ შენს ოცი ათასს.

ას დოლარში კი მთელ სამ მილიონზე ცოტა მეტი რიალი გვეკუთვნოდა. მაგრამ ამის ფონზეც რაღაც ძაან დიდი შეკვრა გამოგვიწოდა. ჯეფრის გავხედეთ დაეჭვებულებმა, თანხმობის ნიშნად ხელი დაიქნია. კუპიურებს ძლივს მოვუძებნეთ ადგილი – მცირე ზურგჩანდა ფულისგან გაიბერა, ქუჩაში გამოვედით.

წამი არ იყო გასული, ფეხდაფეხ ის ჭკვიანი დამხურდავებელიც გამოგვყვა – როგორც აღმოჩნდა, ასის ნაცვლად, ათასი დოლარის ექვივალენტი გადმოგვითვალა. ცხრა შეკვრა უკან გადავუდეთ (ცუდი შეგრძნება კი იყო).

ჯეფრი იცინოდა – “ვეუბნებოდი, გეშლება რაღაც და იქით მეჩხუბა, ჩემი საქმის მე ვიციო. კი შევპირდი, ნახე ცოტახანში უკან თუ არ გამოგვეკიდოო და აჰა!”

მოკლედ წამებიც და ასე იოლად მთელ ცხრაას დოლარს გავაკეთებდით.

კომიკური სიტუაციით გახალისებულები საბაგიროთი იქვე წამოყუდებულ ელბურსის მთების ფერდობს შევუყევით. რამოდენიმე სასრიალო კურორტი ქალაქთან ყურის ძირშია მოწყობილი. ერთ–ერთი საბაგირო მთელ შვიდ კილომეტრზეა გადაჭიმული, უბრალოდ მაგის დრო არ იყო, იქ ავსულიყავით. საინტერესო კი იქნებოდა სივრცის იქიდან მოთვალიერება.

სულ რამოდენიმე ასეული მეტრი ავიწიეთ ზევით, ფერდობებს შორის თეირანი მოჩანს თეთრი, თვალი ქალაქის კიდეს რომ ვერ მისწვდება. გემრიელი გრილი ნიავი უბერავს და სიცხისგან გასაქცევად მშვენიერი ადგილია.

შორს, აღმოსავლეთით დემავენდის მთაა წამოყუდებული, ირანში ყველაზე მაღალი მწვერვალი, ხუთი და ექვსასი სიმაღლის ჩამქვრალი ვულკანი, რომელსაც ირანული მითოლოგიაში და ფოლკლორში განსაკუთრებული ადგილი უჭირავს.

დავეშვით ისევ ქალაქს, მეტროთი სასტუმრომდე თითქმის საათი ვიარეთ, ერთი ამდენიც სადგურამდე და ახლა უკვე იაზდისკენ მიმავალ ღამის მატარებელში ვზივარ (ოფიციალურად ქალაქის სახელი ქართულად რატომღაც ასე იწერება – “იეზდი”, არადა “яზდ”, ასე ჟღერს სპარსულად).

* * *

თუმცა სანამ მატარებელში ჩავსხდებოდით, ჯავედის ცუდი ინგლისურის გადამკიდე, ლამის გემრიელ გაუგებრობაში გავყავით თავი.

დღემონაცვლეობით დადის მატარებლები, ხან ჩვეული კუპე–ვაგონებით, ხან უბრალო დასაჯდომი ადგილებით. ხოდა “როგორც ავტობუსი, მასე იქნება სამწუხაროდ დღეს ადგილებიო”, რაღაც მასე გვითხრა ჯავედმა. ჩვენ კი სულ ორი სიტყვა – “სამწუხაროდ” და “ავტობუსი” გავიგეთ და სალაროდან გამობრუნებულებმა ჩავთვალეთ, მატარებელზე ბილეთი ვერ ვიშოვნეთ და ავტობუსით მოგვიწევდა ჯაყჯაყი.

კარგი სანახავები ვიქნებოდით შენობას რომ გავივლიდით (რა ვიცოდით იმ შენობის მიღმა ავტობუსებს არაფერი ესაქმებოდათ) და ბაქანზე ამოვყოფდით თავს. სანამ გავარკვევდით, ჩვენი “ავტობუსი” სინამდვილეში მატარებელი როა.

ბილეთის შემოწმება მანამდე ხდებოდა და მგზავრის გარდა მეორე მხარეს გამცილებელს არ ატარებდნენ. ინგლისურად მოსაუბრე კი იქ არავინ მეგულებოდა.

ბედი ჩვენი, ჯეფრის თხოვნამ გაჭრა და ბოლომდე მიგვყვა. ყველა სიკეთესთან ერთად სხვადასხვა ადგილზე გამოეწერათ ბილეთი. გამცილებელთან მოლაპარაკებას წარმატება მოჰყვა, ვიღაც ხანუმი ზრდილობიანად გაისტუმრეს ჩემს ადგილას და კოკას გვერდით მოვკალათდი. გამოვემშვიდობეთ ჩვენს მასპინძელს თეირანში და მატარებელიც დაიძრა.

გაუგებრობას მაინც ვერ ავცდით, როცა ფორმაში გამოწყობილი კაცი წამოგვადგა თავზე და ჩვენ კონტროლიორად მივიღეთ.

დავაბნიეთ, ხელებით როგორღაც ვანიშნეთ – მხოლოდ ერთი ბილეთი გვაქვს, მეორე შენმა კოლეგამ ერთ ხანუმს გადასცა, რადგან ადგილი გავუცვალეთ და აი სანაცვლოდ მისი ბილეთის მოცემა კი დაავიწყდაო.

უხერხულად გვიღიმოდა. გამომართვა ბილეთი, მთავარ გამცილებელთან წავიდა. უკან გავყევი. ვერც იმ კაცს გავაგებინე რა მაწუხებდა. მათი მიმიკა და ირანული კი მე არ მესმოდა. ბოლოს, უშედეგო ცდით რომ დავიღალე:
– any problem?!
– no problem–ო.. ამოღერღა ჩემზე არანაკლებ შეწუხებულმა კაცმა.
გულში, შენ გაიხარე–თქო, გამოვართვი უკან ის ბილეთი და ჩემს ადგილას მივბრუნდი.

იმ ფორმიანმა ცოტახანში ჩაი რომ ჩამოატარა, მერეღა გადავხარშეთ, რა ტყუილად ავიტკიეთ თავი – თურმე უბრალოდ ოფიციანტია და მაქსიმუმ რაც აინტერესებდა – ყავის დალევას ვარჩევდით, თუ ჩაის მივანიჭებდით უპირატესობას..

# # #

Iran, Tehran

29 აპრილი

პირველი საათი იქნებოდა, მე და კოკამ ორთაჭალის ავტოსადგური რომ დავტოვეთ.. ავტობუსი ფაქტიურად ცარიელია: რამოდენიმე თურქი, ერთი ყარსში მიმავალი ბოლნისელი აზერი, და ორიც ქართველი.

აიდიმოჰამადი ასლანი (ონიკაშვილი) კი ფერეიდნელი ოთხმოცი წლის ქართველია – საქართველოს უკვე მეოთხედ რომ ესტუმრა. ნათესავები და ყოფილი სამოსახლო მოინახულა. ახლა კი უკან, ირანისკენ ფერეიდუნშაჰრში ბრუნდება.

თავის დაწერილი წერილები გვაჩვენა, მცირე გულისტკივილი გამოხატული რამოდენიმე გვერდში..

ვალეს მივუახლოვდით – საათი თურქულ საბაჟოზე გვაყურყუტეს, სანამ ავტობუსს ბოლომდე გაჩხრეკდნენ.

ახლა კი, როცა ამ ორიოდე სიტყვას ვიწერები, ყარსისკენ მიმავალ გზას მივუყვებით. ბუნება გარშემო ლამაზია – გზა მთებშია გაჭრილი, ხშირად ფერდობებზე წიწვოვანი ტყეა შეფენილი და ალაგ–ალაგ კი მთის მაღალ წვეროებს ჯერ კიდევ თოვლი შერჩენია.

30 აპრილი

ყოველ 3–4 საათში ერთხელ ავტობუსი სულის მოსათქმელად აჩერებს. თავრიზისკენ მიმავალი ქართველები ენაწყლიანი ხალხი აღმოჩნდნენ და ამ შესვენებისას ბევრ ირანულ ამბავსაც გვიყვებიან. თავად ხილს აგზავნიან საქართველოში – ხშირად გვიწევს აქარობას სტუმრობაო.

შუაღამეს იყო გადაცილებული, ირანის საზღვარი გადავკვეთეთ. ადგილობრივი მესაზღვრე ცალი თითით ძლივს–ძლივობით კრეფდა ჩვენს მონაცემებს კლავიატურაზე:
–გურჯისტან? ერთი ეს სიტყვა გავიგე, რაც მკითხა. ბეჭედი ჩამირტყა და ჩვენი ავტობუსიც მალე გამოჩნდა.

გზის დიდი წილი ძილში მალე გაილია. თავრიზს ჩავუარეთ, გამოვემშვიდობეთ იქ ჩამსვლელ ქართველებს. უკვე სრული დღე–ღამეა რაც გზაში ვართ.

მზე ამოიწვერა, ჰორიზონტზე აქეთ–იქით დაბალი მთებია, უფრო გორა რომ ეთქმის. ბუნება – ჩვენთან აღმოსავლეთში ზაფხულის სიცხისგან რომ გახუნდება, დაახლოებით მასეთი. გზად მცირე დასახლებულ პუნქტებს გავდივართ, დაბალ, ბრტყელსახურავებიანი ტალახისფერ სახლებით.

ჯერ ჩვენი ფერეიდნელი მოხუცი მეგზური გვეხმარება ენის ბარიერის დაძლევაში..

თეირანი

ოცდაშვიდი საათიანი მგზავრობის შემდეგ, როგორც იქნა თეირანში ჩავაღწიეთ – ერთი შეხედვით ქალაქის არქიტექტურა არაფრით გამოირჩევა. თვალს არ იზიდავს აქაური შენობა–ნაგებობები. ცხელა, როგოც ჩვენთან აგვისტოში.

სადგურზე თბილისში ნაცხოვრები ჩვენი მეგობარი ჯაფარა და ჯავედი დაგხვდნენ. ჯეფრიმ თავის დამტვრეული რუსულით მოგვიკითხა – “ქაქ ძელაო?” – აქაურ ადათზე სამჯერ გადაგვკოცნა.

ტაქსის გარდა ჩვეულ მანქანასაც შეგიძლია მოეთათბირო, გზად წაგიყოლოს – სასტუმროსკენ დავიძარით. წყალი გადავივლეთ, მოვსულიერდით.

ცოტახანში საჭმელად გავალთ – ბოლოს ბორჯომის ხეობაში კალმახი რომ მივირთვით, იმის შემდეგ არაფერი გვიჭამია.

* * *

სასტუმროს ჰოლში ჯაფარ და ჯავედ გველოდნენ – ცოტა ფეხით გავიარეთ და პატარა კაფეტერიაში შევედით, მცირე წავიხემსეთ.

გზად ავტობუსში ქართველმა თანამგზავრებმა ისე აღგვიწერეს აქაურობა, რომ ბევრად უფრო ქაოტურ ქალაქის მოლოდინში ვიყავით.

სინამდვილეში კი ინდოეთში თავის დროზე მოგზაურობის ფონზე, თეირანში გარემო, რომ არც შეადარებ, გაცილებით მშვიდ და ნაკლებ დამღლელად გამოიყურება. ქალაქში სიბინძურე არაა. მანქანების მოძრაობა კი დაახლოებით თბილისისას წააგავს, თუმცა ჩვენი მძღოლებისგან განსხვავებით, სიგნალს თითქმის არ ხმარობენ. ერთი ფეხით მოსიარულეები უფრო რისკიანად კვეთენ ქუჩას, ვიდრე ჩვენი ქართველი კამიკაძეები.

აქაურობა ათასგვარი ნარგავებითაა გაფორმებულ–გამწვანებული, არქიტექტურა კი ჯერ რაც ვნახე, დიდი ვერაფერი, უმრავლესად ორ–სამ სართულიანი სახლები, ალაგ–ალაგ მოზაიკით მორთული.

როგორც გვითხრეს, ბევრი ძველი ისტორიული ღირებულების ნაგებობა უფუნქციოდ არის დარჩენილი. ან ინვესტორის არყოფნის გამო, ხანაც ადგილობრივი წყობისგანაა ხელშეშლა და მფლობელებს არ ეძლევათ მათი შეკეთება–განახლების შესაძლებლობა.

შიმშილი ცოტა მოვიკალით და მილად თაუერს მივაშურეთ – 435 მეტრის კოშკურას. ლიფტს უსწრაფესად აყავხარ ზედა ნაწილში. დაახლოებით 20–30 წამს რომ ანდომებს სამასი მეტრის დაფარვას. წნევა გიწევს თავში და მცირე თავბრუსხვევა გეწყება კაცს.

კოშკურიდან კი საღამოს თეირანი იშლება თვალწინ – გარშემო უზარმაზარი გაბრდღვიალებული სივრცე, დასერილი გზატკეცილებით თავის მანქანების უწყვეტი ზოლით, წითელ–თეთრ მანათობელი შუქის ძარღვებად რომ გაუყვება მთელ ქალაქს.

დავეშვით უკან. ცოტა ტაქსით, მერე ფეხით ღამის თეირანში გავიარეთ. გარემო – ხალხი საკმაოდ მშვიდია, საწყისი განწყობაც დადებითი.. დაღლილები მალევე სასტუმროში მივბრუნდით.

1 მაისი

დილიდან მუზეუმების თვალიერებას შევუდექით. ღიმილის მომგვრელი იყო ირანული დინასტიების მიხედვით დაყოფილი ძველი რუკების ნახვა – ერთ მათგანშიც კი არ იყო საქართველო დამოუკიდებელ ერთეულად აღნიშნული.

ალაგ ზღვისპირეთი თუ იყო ირანის საზღვარს იქით დარჩენილი, იბერებად ან საქართველოდ მონიშნული. მე–12/13 სს–ის რუკაზეც კი, პერიოდში, როდესაც თამარ მეფის მარბიელი ჯარი ყაზვინამდე ჩავიდა, ხვარაზმის იმპერიას იყო მიკუთვნებული მთელი აღმოსავლეთ და სამხრეთ საქართველო.

ვიყავით შაჰ–თამაზ I–ის პერიოდში აგებულ გოლესტანის სასახლეში, ბევრად გემოვნებით რომ არის მოპირკეთებული და გაწყობილი, ვიდრე თურქული სასახლეები. სამწუხაროდ თავად შაჰის რეზიდენციაში ფოტოგადაღება აკრძალული იყო.

შემდეგ იყო მინის და კერამიკის მუზეუმი, სადაც ჯერ კიდევ ჩვენი წელთაღრიცხვით მეოთხე ათასწლეულიდან, დღემდე მოყოლებული ხელნაკეთი ექსპონანტების ხილვაა შესაძლებელი.

* * *

სხვა კი, საკვები ვერ ვიტყვი, რომ რაიმე განსაკუთრებული გავსინჯეთ – ძირითადად უბრალო ბრინჯი, ცხვრის ან ქათმის ქაბაბი (როგორც ჩვენებური მწვადი, შამფურზე შემწვარი) ამათი ყოველდღიური რაციონი.

აი ყალიონის მოსაწევად შესულებს კი ხილის მრავალფეროვანი ასორტი მოგვართვეს, გოგრის თესლი საკნატუნოდ, ტკბილეულობა და რა თქმა უნდა ჩაი. ეს ყველაფერი მშვენიერი საშუალებაა მოსასვენებლად და თავის შესაქცევად.

უზარმაზარ ქალაქში მეჩეთები აქა–იქაა ჩაკარგული და ყოველ ფეხის ნაბიჯზე თვალში არ გეჩხირება. არც მოლას ლოცვა შეგაწუხებს დიდად, სტამბოლისგან განსხვავებით. ტურისტისთვის საკმაოდ მიზერულია იმის განცდა, რომ არასეკულარულ, ჩაკეტილ მუსლიმურ ქვეყანას სტუმრობ.

ქალთა დიდ წილს მკაცრი ჩადრის ნაცვლად, თავსაბურავი თავის უკანა თხემზე აქვთ წამოხურებული და სახე მთლიანად, ღიად მოუჩანთ. ხშირად ზომაზე მეტი კოსმეტიკა უსვიათ, წარბები ყველას დაქნილი და საღებავგადასმული, ფერის და ფორმის შესაცვლელად.

სიმორცხვის არაფერი ეტყობათ. თვალს თამამად გაგისწორებენ, მზერა როცა გადაიკვეთება. რიგი მათგანი საკმაოდ ეშხიანია, თავის შავგვრემანი პირსახით და გურგუმალა შავი თვალებით. ტანი თხელი, გაჩხინკული ფეხებით დაბოლოებული.

ცხვირის ოპერაცია კი ცალკე აღსანიშნავია, იმდენად მასიურად გვხვდება ქირურგიული ჩარევის შედეგად შელამაზებულები. მაგრამ მინდა აღვნიშნო, რომ ხშირად არაბუნებრივად გამოიყურება ეს “კურნოსა” ცხვირები და ნაკვთების ლოგიკური ხაზიც დარღვეულია.

ზოგადად ხალხი კი მშვიდია, ურთიერთკეთილგანწყობილი. საუბრისას აწეულ ტონს ვერ მოისმენ, ზრდილობიანად გექცევიან და არც თავს გაბეზრებენ. თუ სიტუაციამ მოიტანა, ინტერესით შემოდიან საუბარში, ზღვარს არ გადადიან.

იშვიათი შემთხვევა იყო, როცა ერთ–ერთ კაფეტერიაში, უცხომ ზედმეტი ცნობისმოყვარეობა გამოიჩინა და მის კითხვებს ბოლო აღარ უჩანდა (რაც სინამდვილეში ჩვენთვის სულაც არ იყო პრობლემა), თავად ადგილობრივებმა მიუჩინეს ადგილი. მიმიკა საკმარისი იყო საუბრის შინაარსის მისახვედრად – “ნუ შეაწუხე ხალხიო” – ბოდიში მოგვიხადა, გაჩუმდა.

ასე ვიწოწიალეთ მთელი დღე ქალაქში ჯეფრის და ჯავედის თანხლებით. ვცდილობთ ახალ–ახალი სიტყვები დავიმახსოვროთ. ხშირად ჩვენს სინამდვილეში შემოსულ აქაურ სიტყვებს ვისმენთ.

* * *

საღამოს კიდევ ერთ თბილისში ნაცხოვრები ირანელის – ალის სანახავად გავედით ქალაქში.

ჩვენთვის ქართულად მივსაუბრობდით, ახალგაზრდა მამაკაცი ინგლისურად გამოგველაპარაკა: – შველა ხომ არ გჭირდებათო. გზა მიგვასწავლა და როცა გაიგო, რომ ქართველები ვიყავით, დაამატა – “იცით? ორასი წლის წინ საქართველო ირანის ნაწილი იყოო.”

– გამეცინა მწარედ, კი უმრავლესად თავისუფლებას მოკლებულები ვიყავით, მაგრამ ჩვენ აბსოლიტურად სხვა ნაცია ვართ და თავს დამოუკიდებელ ქვეყნად ვგრძნობდით ყოველთვის–თქო.
– ირანი ისედაც ასეა, სხვადასხვა ნაციებისგან შემდგარი ქვეყანა – თავისას არ იშლიდა მოსაუბრე.

საინტერესო კი იქნებოდა საუბრის გაგრძლება, მაგრამ ჩვენი გზა იყოფოდა. კეთილი საღამო გვისურვა და გამოგვემშვიდობა, როცა მის მიპატიჟებაზე, დღეს ჩემი სტუმრები იყავითო, ზრდილობიანი უარი ვუთხარით.

* * *

ამ დროს კოხტად მოწყობილი პარკები გადატენილია დასასვენებლად გამოსული ხალხით, გაკრეჭილ გაზონზე რომ წამოკოტრიალებულან და უალკოჰოლო სასმელს მიირთმევენ, ანაც იქვე სახელდახელოდ გახურებულ ყალიონს ეწევიან.

ასეთ ადგილების “გამოისობით”, ქალაქი სასიამოვნო განწყობას ტოვებს. ხალხი გამოპრანჭულა და უფრო გემოვნებით აცვიათ.

ამასობაში ალისაც შევხვდით და ერთგვარ “ანდერგრაუნდ” კაფისკენ წაგვიძღვა – რაღაც სახლის ბოლო სართულზე კომფორტულ გარემოში ამოვყავით თავი, მივირთმევთ ჩაის და კარგ გემოვნებიან ევროპულ “ლონჯმიუზიკს” ვუსმენთ. მიმტანი გოგო კი ღიმილად იღვრება და დადებითი მუხტი შემოაქვს ისედაც სასიამოვნო გარემოში.

კაფეტერიის ოთახს აივანი უფრო დიდი აქვს მიდგმული. საღამოს სიგრილის ხათრით გარეთ გავიკრიბეთ, სიგარეტს გავუკიდეთ. ხუთიოდე კაცი თუ ვართ სიტუაციას შერჩენილი.

ერთ რამედ ღირს მიმტანი გოგონას სმენა, რომელიც ჩვენი თანამოსაუბრის მეგობარი აღმოჩნდა და კლიენტებისგან დაცარიელებულ სიტუაციის ფონზე, უსაქმო, ჩვენს კომპანიას შემოუერთდა – საოცრად მუსიკალურად ჟღერს მისი ირანული აქცენტი, ხმოვნების გაწელვით, ხმის მინელებით რომ საუბრობს და ღიმილი.. ღიმილი უკვე აღვნიშნე…